Sekiz kişiden biri okuryazar değil

Yarın BM 8 Eylül kutlanan Dünya Okuma Gününde dünyanın sekizde biri okuma yazma bilmiyor. Yetişkin insanlığın dünya genelinde üçte ikisini kadınların oluşturduğu 771 milyon okuma yazma çağını geçmiş kişi okuyamıyor yazamıyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO’nun yayınladığı verilere göre, son 50 yılda dünya genelinde özellikle genç nüfusta okuryazarlık oranı kayda değer ölçüde artış gösterse de okuma yazma bilmeyen nüfusta hala büyük bir açık bulunmakta.

UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün verilerine göre son dönemde okur-yazarlık oranında iyileşen grafik olumlu. İstatistikler, 15 yaş üstünde dünya genelindeki okuryazarlık oranının 1990’da %74, 2000’de %81, 2010’da %84 ve 2020’de %87 seviyesine yükseldiğini ortaya koyuyor. Gelişmelere karşın hala 2020’de dünya genelinde 771 milyon yetişkinin okuryazar olmadığına dikkat çekildi. Bu sayının üçte ikisi kadın.

Savaşlar ve pandemi

Dünya genelindeki savaşların öğrencilerin okula gitme oranlarını olumsuz etkilediğini gösteriyor. Korkunç bir yıkımın yaşandığı işfgaller altındaki üç ülke olan Afganistan, Yemen ve Ukrayna’da yaşanan savaşlar nedeniyle milyonlar evini terk etti. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğine öre, Afganistan’da bu yıl 700 bin, son yıllarda ise yaklaşık 5,5 milyon kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Ukrayna’da da savaştan etkilenen 7,1 milyon kişi evlerini terk ederken, 2 binden fazla okul hasar gördü ve 200’den fazla okul da yıkıldı. Bu üç ülkede eğitim çok büyük darbe aldı. Okula katılımın düşük olması da okuryazarlık oranını da olumsuz etkiliyor. Savaş ve içsavaşlarla boğuşan Sahraaltı Afrika ülkelerindeki çocuk ve gençlerin eğitim faaliyetlerine katılım oranı oldukça düşük.

Pandeminin de olumsuz etkisi oldu. Covid-19 sonucu eğitim süreci aksayan 24 milyon kişinin öğrenim sürecine dönemeyeceği tahmin ediliyor. Bu kişilerin 11 milyonluk kesiminin de kız çocukları ve genç kızlar olacağı öngörülüyor. UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün verileri, özellikle Afrika ve Güney Asya ülkelerindeki düşük okur yazarlık rakamlarını ortaya koyuyor. Buna göre Sahraaltı Afrika, dünya genelinde yüzde 34 ile en yüksek okuma-yazma bilmeyen kişi oranına sahip bölge. Okuma-yazma bilmeyenlerin oranı, Güney Asya ülkelerinde yüzde 27, Avrupa ülkelerinde yüzde 1, Latin Amerika ve Karayipler’de yüzde 6 seviyesinde. Afrika kıtasındaki ülkelerde 6 ile 11 yaş arasındaki her 5 çocuktan en az biri okula gitmiyor. Yaş aralığı 12 ile 14 arasında olanlarda ise bu oran her üç çocuktan biri.

Kadınlar okuryazarlıkta dezavantajlı

Son yıllardaki verilere göre, genç kadınlar, okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 59’unu oluşturuyor. Okuryazar oranının en düşük olduğu ülkelerde kız çocukları erkeklere göre daha dezavantajlı konumda bulunuyor. Sahraaltı Afrika ülkelerinde 6 ile 11 yaş aralığında yaklaşık 9 milyon kız çocuğu eğitimden mahrumken, erkeklerde bu sayı 6 milyon civarında. Orta ve Doğu Asya, Avrupa, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Karayipler’de kadın ve erkek okuryazar arasındaki fark azken Kuzey Afrika, Batı ve Güney Asya ile Sahraaltı Afrika’da cinsiyetler arasındaki okuryazarlık oranları farkı daha fazla.  15 yaş üzeri kadınların en az okuryazraolduğu olduğu ülkeler; %37 Afganistan, %22 Çad, %31 Mali, %35 Güney Sudan.