Rus ekonomisi Şeriata geçiyor

A. Galip Gümüşdere

Uyananinsan.com 1/9/2023

Rusya Federasyonu bugünden itibaren iki yıllık bir deneme sürecinin parçası olarak İslami bankacılık adı verilen Müslümanlık kurallarına uygun katılım finans kurumlarını başlatıyor. En az 25 milyonluk Müslüman nüfusu olan Rusya’da, şimdiye kadar bazı İslami finans girişimleri olduysa da bu deneme yasal zemini ve devlet desteğiyle birlikte bir ilk oldu.

Ağustos başında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, fizibilitesini değerlendirmek amacıyla İslami bankacılığı tanıtan bir yasayı imzalamış, İslam ekonomik yaklaşımını övmüştü. Rus ekonomistlere göre, İslami bankacılık sektörünün yıllık %40 büyümesi, 2025 yılına kadar 7,7 trilyon dolarl değere ulaşacağı anlamına geliyor.

Pilot program Müslümanların çoğunlukta olduğu Volga Türk cumhuriyetleri Tataristan ve Başkurdistan, ile Kafkas cumhuriyetleri Çeçenistan ve Dağıstan’da bugün başlatıldı. Bunlar halihazırda İslami finans alanında bazı deneyimlere sahip bölgeler. Programın başarılı olması halinde, yeni düzenlemenin ülkenin geri kalanına da uygulanması, Rusya’nın bir İslami finans ülkesi olması planlanıyor.

Bu yeni iki yıllık deneyim sonucunda, Rus ekonomisi daha fazla Doğu’ya dönecek. Amaç, Rusya’yı Orta Doğu’dan ve Şeriat finans çerçevelerine sahip diğer ülkelerden gelen yabancı yatırımlar için daha çekici hale getirmek.

Geleneksel bankacılık ve finans borca dayalı sistemde işliyor. İşlemlerdeki risk ve sorumluluğu müşteri üstleniyor. Şeriata uygun bankacılık ise hem varlığa dayalı hem de kâr ve riskler iki tarafa da ait, finans kurumu ve müşteri arasında paylaşılıyor. İslami bankacılık, Kuran’da yasaklanan faizi içermediğinden Şeriat adı da verdiğimiz İslami kurallara uygun faaliyet gösteriyor.

İslami bankacılık adı verilen kurumlarda alkol, tütün, domuz eti üretimi, fuhuş ve kumar gibi sektörlere de kredi vermiyor. Bir diğer fark, İslami bankacılığın, daha önce küresel mali krizi tetiklemiş olan finansman spekülasyonlarına, finansal türevlere veya “gerçek varlığı olmayan anlaşmalara” izin vermemesi.

Buna rağmen İslami finans adının yanlış kullanım olduğunu ve Kuran’da ve hadislerde tarif edilen ekonomik sistemin bu olmadığını, küresel faiz sisteminin burada da fiilen uygulandığını, zamanın fiyatlanmasının faiz anlamına geldiğini savunan Müslüman düşünürler de var. Onlara göre Bakara suresi 275-279. ayetlerdeki faiz suçu bugün adına İslami bankacılık denen yöntemde de devam ediyor. Nitekim küresel Batı ve Yahudi bankaları İslami finansta da etkinler.

Onlara göre gerçek bir İslami sistemde bugün Türkiye’deki taksitle ev, araba alımlarındaki gibi ya da katılım bankalarındaki gibi zamanın fiyatlandırılması, geri ödeme süresi uzayınca fiyatın artması faizin ta kendisi. Gerçek bir İslam ekonomisinde, İslamiyetin ilk dönemlerinde yaşandığı gibi kredilerde hiçbir fiyat artışı olmamalı, sermayeden gelir elde edinmemeli.

Şu haliyle İslami bankacılık Rusya’da uzun zamandır bekleniyordu. Bankaların likidite sıkıntısıyla karşı karşıya kaldıkları 2008 mali krizinden bu yana alternatif nakit kaynakları aranıyordu. 2014’te Kırım’ın Ukrayna’dan alınması ardından, Rus bankalarının Batı yaptırımlarının baskısını hissetmesiyle birlikte, Rus Bankalar Birliği, Rusya Federasyonu’nda İslami bankacılığa izin verilmesini ve Şeriat bankalarının faaliyetlerini düzenlemek üzere Merkez Bankası bünyesinde bir komite kurulmasını önermişti.

Ukrayna’daki son savaş ve Batı’nın Rusya’nın ekonomik sektörü üzerindeki baskısı, İslami bankacılığa yönelme sürecini iyice hızlandırdı. Son yıllardaki her yeni kriz dalgası, Rusya’nın Batı’dan daha da uzaklaşıp Doğu’ya yönelmesine neden olmakta. Bu da birçok durumda Müslüman çoğunluklu ülkelerin ekonomileriyle Rusyanın daha fazla bağlanması anlamına geliyor.

Özellikle geçen hafta Rusya, Çin, Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika’nın üyesi olduğu BRICS ekonomik bloğunun İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Etiyopya’yı kulübe alması ardından Rusya’nın İslam ülkeleriyle finansal ilişkilerinin artması bekleniyor.

Rusya adım adım Hristiyan Batı’dan uzaklaşıyor.