Dedeağaç sınırına asker yığmaya yeltenen Fransa’nın uranyum yatağı Nijer’deki yeni yönetimi devirip kontrolü ele geçirme çabasına Türkiye tepkisinin nedenlerini yazarımız Faik Emre Özdemir ele aldı.
Faik Emre Özdemir
Uyananinsan.com 5/8/2023
#Batı #Afrika #Nijer #Fransa #Rusya #Wagner #ECOWAS #Darbe
Batı Afrika ülkelerinin savunma bakanları ve genelkurnay başkanları, geçen hafta Nijer’de meydana gelen darbeyi tersine çevirmek için kuvvet konuşlandırmak dahil askeri müdahale planlarını inceliyorlar. Fransa himayesindeki, para birimi Batı Afrika Frankı Fransa Merkez Bankası’nca yönetilen Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu ECOWAS, yeni yönetime ne zaman ve nerede saldıracaklarının bloktaki devlet başkanları tarafından belirleneceğini bildirdi. Fransa devlet başkanı Emmanuel Macron’un girişimiyle ECOWAS Nijer’e yaptırımlar başlattı. Birlik, Nijer darbe liderlerinin Pazar gününe kadar Fransız yanlısı Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’u iktidarı geri getirmemesi halinde güç kullanma tehdidinde bulundu.
Devrik Nijerya cumhurbaşkanı
15 üyeli ECOWAS Perşembe günü Nijer’e sözde “dostane çözüm” heyeti de gönderdi ancak yeni yönetim temsilcileriyle yapılan toplantıda ilerleme sağlanamadı. Bölgenin ve Afrika’nın en büyük devleti Nijerya’nın yeni seçilen Batı yanlısı cumhurbaşkanı Bola Tinubu Cuma günü komşu Nijer’e askeri müdahale dahil seçeneklere hazır olduklarını bildirdi. Bölgedeki diğer bir büyük ülke Senegal de Nijer’e asker göndereceği tehdidinde bulundu.
Nijer’in askeri yöneticileriyse dış müdahalelere karşılık vereceklerini ilan ederken komşusu iki ECOWAS üyesi Mali ve Burkina Faso’daki askeri liderler de yeni Nijer yönetimine destek verdiler. Mali ve Burkina Faso desteği askeri müdahaleyi baltalayabilir. İki dostundaki halkın desteklediği darbelerdeki gibi, geçen hafta Nijer’deki askeri darbe de Müslüman halktaki eski sömürgeci Fransa’ya karşı nefretten güç alıyor. Yeni Nijer lideri Abdourahamane Tchiani 20 yıl önce Fildişi Sahili’ndeki ECOWAS kuvvetleri tabur komutanı olarak görev yaptığından askeri müdahalenin niteliğini en iyi bilenlerden.
Yeni yönetim Fransa ile bir dizi askeri işbirliği anlaşmasını feshetti, Fransız kontrolündeki medya kuruluşlarının yayınını durdurdu. Nijer darbesi, Batı ve Orta Afrika’da üç yıldaki yedinci oluyor. Dünyanın en genç nüfuslu ülkesi Nijer, uranyum ve petrol gibi önemli madencilik kaynaklarına sahip. Uranyum nükleer enerji ve atom bombası elde etmekte kullanılıyor. Sahil adı verilen Büyük Sahra Çölü’nün güneyindeki yaşanabilir bölgedeki iç savaşlarda oynadığı rol göz önüne alınınca Nijer, Çin, Avrupa ve Rusya için stratejik öneme sahip. Türkiye de son dönemde gerek THY, TİKA, yardım kuruluşları gibi yumuşak güç, gerekse TSK danışmanları, SADAT, SİHA’lar ve savunma satışları gibi sert güç girişimleriyle bölgede etkisini artırmakta, Nijer’i dikkatle izlemekte.
2021’de seçilen 63 yaşındaki devrik başkan Bazoum, Niamey’deki cumhurbaşkanlığı konutunda gözaltında. Bazoum, Fransa ve ABD’den destek istedi. ABD de Fransa gibi Bazoum’u meşru lider tanıdığını, bir ECOWAS askeri müdahalesini destekleyeceğini bildirdi.
Nijer, Burkina Faso ve Mali güçleri Fransa ve ABD destekli bir Nijerya-Senegal müdahalesine fazla dayanamayabilir. Ancak gerek Mali gerekse Burkina Faso’da etkinleşen Rusya’nın Wagner askeri birlikleri, Türkiye’nin SADAT askeri eğitimcileri ve Bayraktar SİHA’ları dengeleri değiştirebilir.
Paris’in Yunanistan’ın Türkiye sınırındaki Dedeağaç komutanıyla gdçen haftaki toplantıları ve kuvvet yığma girişimi ardından, Ankara Nijer’de Fransa karşıtı tutumunu gizlememekte. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma akşamı verdiği demeçte Fransa’nın Cezayir, Ruanda ve Mali dahil Afrika’daki soykırımlardan sorumlu olduğundan, elini bu kıtadan çekmesi gerektiğinden bahsederek Ankara’nın bu konuda rengini açıkladı.
Türkiye hükümeti seçim sonrası daha Batı yanlısı bir görünüm vermekte. Batı ile iyi ilişkileri olan Mehmet Şimşek, İbrahim Kalın, Gaye Erkan, Mahinur Özdemir gibi isimler kilit noktalara gelirken, söylemde de AB yanlısı, İsveç’in NATO üyeliğine izin veren bir görünüm verilmekte, Rusya’yı rahatsız eden savaş esirlerinin serbest bırakılması gibi Batı’yı memnun eden adımlar atılmakta. Ancak Afrika kıtası bunun dışında tutulacak görünüyor.
Rusya Mersin Akkuyu’ya nükleer santral inşaa ederken, bu enerji Türkiye için kritik önemde. Türkiye’nin Fransa’nın Batı adına sorumlusu rolünü üstlendiği Afrika’da sıkıntıya sokması, Fransız-Yunan yakınlaşmasına bir cevap olduğu gibi, Türkiye’nin giderek önemi artan nükleer enerji konusundaki hammadde endişelerine de cevap verebilecek bir adım.
Rus Wagner birliklerinin etkinliği ve geçtiğimiz ay darbe girişiminde bulunan Prigojin’in burada etkin olup olmayacakları konusunda endişelere de söylenebilecek şey, şu an itibariyle ortaya çıkan gerçekler ve Prigojin’in Petersburg’daki Afrika zirvesinde ev sahibi olarak yer aldığı fotoğrafların ardından artık Wagner darbe girişiminin gerçek olmadığını, Moskova’ya yürüyüşünün Putin’in muhaliflerini ortaya dökmek ve etkisiz kılmak için bir Kremlin senaryosu olduğunu net olarak ortaya çıkardığıdır.
Nijer’deki sıcak 2023 Ağustosu sadece Afrika değil Rusya, Fransa ve Türkiye için de belirleyici gelişmelere gebe.
