Milli Eğitim mi, Maarif mi?

Arapçadan dilimize geçen bir kelime olan maarif kelimesinin anlamı kültür, Öğretim sistemi veya bilgi anlamlarını ihtiva etmektedir. Fakat Arapçada çoğunlukla marifet kelimesi olarak kullanılmaktadır. Buda Beceriler veya bilgiler anlamına gelmektedir. Dilimizde bu kelime genel olarak edinilmiş bir bilgi veya kültür olarak kullanılır. Fakat günümüzde çoğunlukla eğitim veya öğretim sistemi olarak kullanılmaktadır.

Bu kelime günümüzde kullanımı çok tercih edilmese de Osmanlı döneminde çok yaygın kullanılmaktaydı. Osmanlı döneminde eğitim ve öğretim sistemi anlamına gelen bu kelime günümüzde çok fazla yaygın kullanılmamaktadır. Örneğin günümüzde bakanlıklara bağlı olan Milli Eğitim Bakanlığı Osmanlı Döneminde Maarif Nazırlığı olarak kullanılırdı. Veya Milli Eğitim Bakanına Osmanlı Döneminde Maarif Müdürü denmekteydi.

Eğitim kelimesinin kökeni ise Eğitmek işi, terbiye etme, canlıları davranışsal ve zihinsel olarak düzenleme, donanımlı kılma manasına gelir.. Eğitim sözü cumhuriyet döneminde türetilmiştir. Bazı dil bilimcilere göre Orta Çağda Türkçede kullanılan igiḍ (beslemek) sözünün ‘terbiye etmek’le bir ilişkisi yoktur. Orhon Yazıtları’nda igid/igit (beslemek, doyurmak) ve Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’inde igiḍ (beslemek) sözü yer almaktadır. Kutadgu Bilig’in birçok yerinde kullanılmış olan igiḍ sözü “terbiye etmek, eğitmek, yetiştirmek” karşılığında kullanılmamış. Aksine, her yerinde ‘beslemek’ karşılığında ifade edilmiştir. Buna rağmen, özgün metne bağlı kalmayanlar ‘beslemek’ sözünden önce “terbiye etmek, eğitmek, yetiştirmek” sözlerini de ilave etmişlerdir.

Zamanla eğitim sözü, eğitmek sözüyle ilişkilendirildi. Eğitmek ise Türkçe eg köküyle bağlantılıdır. Kaşgarlı Mahmud ve Yusuf Has Hacib, “eg” (eğmek) sözüne yer vermişler. Oysa bundan birkaç bin yıl önce Akadcada egēru kelimesi ‘bükmek, bükülmek’ karşılığında kullanılmaktaydı. Sonraları İtalyanca piegare (bükmek, eğmek, bükülmek, eğilmek), İspanyolca giro (bükmek), Katalanca gir (bükmek) ve Rumence răsucire sözleri Akadca egēru (bükmek) kelimesiyle aynı kökten türemiş ve günümüzdeki eğitim kelimesinin kökenini ihtiva ettiği bir takım dilbilimciler tarafından ileri sürülmüştür.

Her iki durumda da görüldüğü üzere doyurmak, eğmek, bükmek gibi anlamları kök olarak ihtiva eden eğitim kelimesi adeta bir tornanın dişlilerinden çıkmış eğilmeye ve doyurulmaya muhtaç insan yetiştirmektedir. Oysaki kelimelerle düşünen insanoğlu bu kelimelerin tefekkür âleminden hayata aks edişini ve insan ruhu ve bedeni üzerindeki tesirini göz ardı etmemelidir.

Maarif kelimesi ise öğrenilen bilginin hikmet ile yoğurularak marifet mertebesine ulaşmasını ifade eder. Bu iki kelimenin sadece mana açısından değerlendirilmesi bile geleceğimizin yegane teminatı olan gençlerimizin nasıl bir fecaate maruz kaldıklarını göstermektedir. Bu bilgiler ışığında tefekkürü imani bir vecibe bilen siz kıymetli okurlarımıza başlıktaki soruyu tekrardan yöneltiyorum.

Sizce Milli Eğitim mi, Maarif mi?