Küresel Çip Savaşı

Amerika ile Çin arasında yaşanan teknoloji yarışının şimdi de bir Çip (Yonga) Savaşı’na dönüştüğü belirtiliyor. 2019 yılında Çinli teknoloji şirketi Huawei’ye uygulanan yaptırımlarla başlayan mücadele çip kısıtlamaları ile devam ediyor. Çin’in dijital dönemde yaptığı atılımlar dengeleri bozuyor. Çin, “Made in China 2025” planıyla, dünyanın en yüksek teknoloji üreten ülkesi olmayı hedefliyor. Birçok teknoloji uzmanı, yakın bir gelecekte Çin’in daha da büyük bir güç olacağını düşünürken uzmanlar, Çin’in yapay zekâ alanında 2025’te ABD’yi geçeceğini öngörüyor. Beş sene öncesine kadar dünyanın en büyük 20 teknoloji şirketi listesinde kendine yer bulamayan Çin’in “Dünyanın En Değerli 500 Markası-Global 500-2022 Araştırması”na göre şu anda ilk 20’de 7 şirketi var. ABD ise listeye 9 şirketini soktu. Listenin ilk 4 sırasında yer alan Apple, Amazon, Google ve Microsoft ABD şirketleri. Ancak ABD’li strateji uzmanları, Çin’e karşı 15-20 yıl içinde hiçbir rekabet şansları olmadığını, yarışın Çin lehine sonuçlanmasının kaçınılmaz olduğunu iddia ediyorlar.

Çip ihracatında ise Çin’in açık ara üstünlüğü dikkati çekiyor. Statista verilerine göre, içine Tayvan ve Hong Kong’u da alan Büyük Çin göz önüne alındığında 2020 yılında Çin’in mikroçip ihracatı 400 milyar dolara, 2021 yılında ise 522 milyar dolara çıktı. ABD ise 44 milyar dolar olan 2020 çip ihracatını 2021’de 53 milyar dolara çıkardı ve listede 7. sırada. Tüm bu gelişmelerin ardından ABD Başkanı Joe Biden, çABD ve Çin arasındaki rekabette güç kaybeden ABD teknoloji sektörüne destek hamlesi yaptı. Biden, 2022 Ağustos’unda yarı iletken üretiminin artırılmasına yönelik 52,7 milyar dolarlık devlet desteği öngören yasayı imzaladı. Biden, ABD’yi bilim ve teknoloji alanında Çin ile daha iyi rekabet edeceği bir konuma getirmeyi amaçlayan yasayı rekabeti kendi lehine çevirmek çin kullanacak.

Çin Komünist Partisi lideri ve devlet başkanı Şi Cinping, geçen yıl yaptığı teknolojik inovasyonların uluslararası stratejik oyunda en önemli savaş alanı olduğunu belirtti. Çin hükümeti çip yatırımlarına 20 milyar dolarla 2014 yılında başladı, 30 milyar dolar ek yatırım yaptığ. ABD yönetimi, Çin’in askeri gücü için ihtiyaç duyulan kritik teknolojilere erişimini engellemek amacıyla gelişmiş çiplerin ülkeye ihracatına yönelik yeni kısıtlamalar getirmesinin ardından iki taraf yeni stratejiler geliştirmekte. ABD hükümetinin Çin’deki vatandaşlarını belli bazı çip fabrikalarında çalışmayı yasaklaması sonrasında Çin Naura Technology firması Amerikan vatandaşlarının AR-GE alanındaki çalışmalarını durdurmalarını istedi. Söz konusu kısıtlamaların bir adım öteye giderek, Çin’deki fabrikalardaki ABD’li çalışanların işlerini bırakması ya da Amerikan vatandaşlığını kaybetmesiyle sonuçlanması da beklentiler arasında. Amerika’da çalışan dünyanın en iyi yapay zeka araştırmacılarının 3’te 2’si yabancı kökenli olarak biliniyor. Çin ise büyük oranda Çinli mühendisleri ve araştırmacıları istihdam ediyor.

Başta otomotiv sektörü olmak üzere, pandemi sürecindeki çip krizi sebebiyle pek çok sektörde üretim aşamalarında ciddi sorunlar yaşanmış, en büyük araç üreticilerinden biri olan ABD de çip krizinden etkilenmiş, Avrupa ve Amerika’da 17 otomotiv fabrikası ya üretimlerini durdurmuş ya da yavaşlatmıştı. Türkiye de bundan zarar görmüştü. Tüketici elektroniği çip krizinin etkilediği diğer alanlardan biri. Bilgisayarlardan akıllı telefonlara, fotoğraf makinelerinden oyun konsollarına, ev aletlerine kadar pek çok cihazın vazgeçilmezi olan çiplerde arz sorunu, bu ürünlerin fiyatlarında büyük artışlar yaşanmasına neden olmuştu.

Ekim ayı içinde The Economist, Washington Post gibi pek çok etkili yayın organı bu konuyu ana haber olarak ele aldı. Türkiye’de çip üretimi sınırlı düzeyde ve ülke genel olarak çiplerde dışa bağımlı.