İngiliz kraliyetinde 70 yıldır tahtta kalarak İngiliz Milletler Topluluğu adlı eski sömürgeler birliğini ayakta tutan II. Elizabeth’in ölümü ardından birlik devam etse de kralın devlet başkanı olarak tanınmaya devam edip etmeyeceği bir tartışma meselesi.
Başında şu an İngiliz Kralı III. Charles’in olduğu İngiliz Milletler Topluluğu, 1949 yılında II. Elizabeth’in babası olan İngiltere kralı VI. George döneminde kuruldu. Amaç sömürge sisteminden kurtulması kesin olan ülkelerin en azından Londra’nın etkisi altında tutulmaya devam edilmesi, bu sayede İngiltere’ye ekonomik gelir ve stratejik nüfuz sağlamayı sürdürmeleriydi. İngiltere’nin eski sömürgeleriyle kurulan bu birliğe üyeliğin esası, sözde özgürlük ve eşitlik olarak belirlendi, İngiltere monarşisinin liderini devlet başkanı olarak tanıma şartı getirilmedi.
“İngiliz milletler topluluğu”
İngiliz Milletler Topluluğu mensubu 56 üye var. Zamanla bu ülkeler kendi cumhurbaşkanlarını ya da örneğin Malezya gibi krallık sistemini seçtiler. Bunlardan aralarında Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda’nın da aralarında bulunduğu 15 ülke hala İngiliz tahtını devlet başkanlığı olarak kabul ediyor. Bu ülkelerde devletin başkanı kabul edilen İngiltere Kralı ya da Kraliçesi, kendisini temsilen bir “Genel Vali” atıyor. Başbakan, hükümetin başıyken başbakan tarafından belirlenen hükümet üyeleri, Genel Vali tarafından onaylandıktan sonra atanıyor. Aslında genel vali cumhurbaşkanının yetkilerine sahip ama sembolik olarak İngiliz tahtının emrindeymiş gibi davranıyor.
Dünyadaki ülkelerin ve dünya nüfusunun neredeyse üçte birine yaklaşan, çoğu sağdan direksiyonlu araba kullanan bu topluluğa İngiltere’nin eski sömürgeleri dışında bazı eski Fransız, Portekiz sömürgeleri de dahil. Ruanda, Mozambik, Gabon, Togo, İngiliz Milletler Topluluğu üyesi. Topluluktan ayrılan iki ülke İrlanda ve Zimbabve. Pakistan ve Güney Afrika çıktıktan bir süre sonra geri döndü.
56 ülkenin 41’i cumhuriyete geçti. Karayipler’deki Barbados en son bu adamı atarak geçen yıl Kasım sonunda yapılan referandumda İngiliz hükümdarını reddederek cumhuriyete geçti. Kraliçe II. Elizabeth topluluğa olağanüstü önem veriyordu. Topluluğun dağılması gerektiğine inanan Başbakan Margaret Thatcher ile zıtlaşmasının nedeni olarak bu gösterilmekte. Ancak şimdi 1952’de başa geçen ve oluşumu bir arada tutan güç olduğuna inanılan Kraliçe II. Elizabeth’in ölümü, birliğin geleceğinin yeniden sorgulanmasına yol açtı. Birçok ülkede cumhuriyete geçme fikri dillendiriliyor.
Beyazlar “devam”
Bunlardan beyazların ağırlığı olan ve İngiliz Amerikan Echelon istihbarat sistemi içinde yer alan Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’da cumhuriyete dönüşme konusunda bir istek yok.
Kanada’da sistemi değiştirmek çok zaman alabilir. Hükümetin sıkıntıları ve federasyon üyesi bölgelerle oluşturulan dengeler, bozuk değilse devam ettir düşüncesi içindeki Kanadalıların İngiliz kraliyetine devam edeceklerini gösteriyor. babası da başbakanlık yapmış Fransız asıllı Kanada başbakanı Trudeau kraliyet hakkında çok övücü sözler söylerek bunu mesajını verdi.
Avustralya’da monarşiye devam ağırlıklı görüş. Avustralya, 23 yıl önce cumhuriyete geçişi referanduma götürmüş ancak bunu reddetmişti. Kraliçenin ölümünün ardından fikri sorulan İngiltere değil İtalya kökenli olan Avustralya başbakanı Anthony Albanese, yas tutulan bir dönemde bu konunun görüşülmemesi gerektiği cevabını vererek konuyu geçiştirdi.
Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern ülkesinin bir gün cumhuriyete geçeceğini belirtse de şu an için Kral III. Charles’a desteğini ifade etti.
Siyahlar “tamam”
İngiliz kraliyet gelenekleri ve şatafatlı törenler beyaz sömürgecileri mutlu etse de siyahi eski sömürgelerde kölelik dönemlerini hatırlatmakta. Bu nedenle eskiden köle olarak kullanılan çeşitli adalardaki ve ülkelerdeki halklar bu tartışmalı geleneğin bitmesini ve cumhuriyete geçilmesini istiyor.
Antigua ve Barbuda adalar ülkesi, üç sene içinde konuyu referanduma götüreceğini duyurdu.
Belize, Bahamalar, Jamaika, Santa Luçia, Sen Kitts ve Nevis ada ülkelerinden de benzer sesler yükseliyor. Bu ülkelerde kızılderililer soykırıma uğratılıp, Afrika’dan getirilen köleler, İngiltere ekonomisini zenginleştirmek için tarım yapmaya zorlanmıştı.
Karayipler’deki St. Vincent ve Grenada ada ülkesinin yaptığı referandumda 2009’da “İngiliz monarşisine devam” kararı çıksa da şu anda destek daha zayıfladı.
