Kara pazartesi: piyasalar allak bullak

7 Nisan 2025

Küresel piyasalarda tarife depremi sürerken ABD BaÅŸkanı Donald Trump, gümrük vergilerinden geri adım atmadı ve piyasadaki düşüşü ilaç almaya benzetti. Hisse senetlerinde rekor seviyelerde satış yaÅŸandı, kripto paralar çakıldı. Petrol ve doÄŸalgaz fiyatlarında düşüş hızlandı. Yatırımcıların Fed’den hızlı faiz indirimi beklentileri arttı.

ABD BaÅŸkanı Donald Trump’ın yatırımcıların vergilerin etkilerini kabullenmesi gerekeceÄŸini ve ABD’nin dış ticaret açığı sorunu çözülene kadar Çin ile anlaÅŸmaya varmayacağını açıkladı. Çin, ABD’nin artırdığı gümrük vergisine yaptığı misillemenin yarattığı etkinin piyasalarda açıkça görüldüğünü belirtti. Avrupa BirliÄŸi ticaret bakanları ise bugün Lüksemburg’da bir araya gelerek, Trump’ın gümrük vergisi paketine nasıl tepki vereceklerini görüşecek. Ticaretteki gerilime iliÅŸkin endiÅŸeler riskli varlıklardan çıkışları hızlandırdı.

ABD verilerinde çöküş

ABD’de vadeli Dow Jones Sanayi Endeksi yüzde 4,3, S&P 500 yüzde 5 ve Nasdaq 100 yüzde 5,5 geriledi. Trump, piyasalardaki düşüşe iliÅŸkin, “Hiçbir ÅŸeyin kötüye gitmesini istemem, ama bazen bir ÅŸeyi düzeltmek için ilaç almanız gerekir.” dedi. Yatırımcılar, varlık fiyatlarında meydana gelen trilyonlarca dolarlık kayıp ve ekonominin görebileceÄŸi zarar nedeniyle Trump’ın gümrük vergilerindeki artışı yeniden deÄŸerlendirebileceÄŸini düşünüyorlardı. DiÄŸer taraftan Amerikan iÅŸ dünyasından Trump’a tepkiler arttı. Milyarder yatırımcı Bill Ackman, Trump’ın gümrük vergisi stratejisinin ülkeyi kendi kendini vuran bir ekonomik nükleer kışa sürüklediÄŸini savundu. Ackman, seçmenlerin böyle bir tabloya oy vermediÄŸini belirtti. Brent petrol, 63 dolara kadar gerileyerek 4 yılın en düşük seviyesine indi.

Kara Pazartesi Uzak DoÄŸu’da baÅŸladı

Japonya’da Nikkei 225 endeksi yüzde 7,7 düşüşle 31 bin 187 puandan, Güney Kore’de Kospi endeksi yüzde 5,6 azalışla 2 bin 328 puandan ve Çin’de Åžanghay bileÅŸik endeksi yüzde 7,3 düşüşle 3 bin 96 puandan kapandı. Hong Kong’da Hang Seng endeksi yüzde 12,7 deÄŸer kaybıyla 19 bin 960 puandan ve Hindistan’da Sensex endeksi yüzde 4,3 azalışla 72 bin 152 puandan iÅŸlem gördü. Avustralya borsasında kayıplar yüzde 10’a ulaÅŸtı. Japonya dışındaki Asya-Pasifik borsalarını izleyen MSCI endeksi yüzde 7,68 geriledi. Endeks, 16 yılın en sert günlük düşüşünü kaydetti.

Avrupa acınacak durumda

Avrupa borsaları ve ABD vadeli iÅŸlemlerinde de kayıplar derinleÅŸti. Stoxx Europe 600 gösterge endeksi yüzde 6,4 düşüşle 465 puandan, Almanya’da DAX 40 endeksi yüzde 7,5 azalışla 19 bin 142 puandan ve Ä°ngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 4,9 deÄŸer kaybıyla 7 bin 658 puandan iÅŸlem görüyor. Ä°talya’da FTSE MIB 30 endeksi yüzde 7,3 düşüşle 32 bin 135 puan, Ä°spanya’da IBEX 35 endeksi yüzde 5,9 azalışla 11 bin 702 puan ve Fransa’da CAC 40 endeksi yüzde 6,2 deÄŸer kaybıyla 6 bin 825 puan seviyelerinde seyrediyor. Avrupa’da derinliÄŸi en fazla olan Hollanda merkezli sanal doÄŸal gaz ticaret noktası TTF’de, mayıs vadeli kontratlarda megavatsaat başı gaz fiyatı bugün bir önceki kapanışa göre yaklaşık yüzde 4 düşerek 35 eurodan açıldı. Gaz fiyatları, açılışın ardından yüzde 8 azalarak 33,5 euroya kadar geriledi. Böylece, Avrupa’da gaz fiyatları Mayıs 2024’ten beri görülen en düşük seviyeye geriledi.

Kripto geriledi

Piyasaların en volatil varlıkları kripto paralarda da sert düşüşler görüldü. Coinmarketcap’in verilerine göre, Bitcoin dahil küresel kripto para piyasasının deÄŸeri 24 saatte yaklaşık yüzde 10,58 azalarak 2 trilyon 390 milyar dolara geriledi. Bitcoin, son 24 saatte yüzde 10’dan fazla düşerek 75 bin doların altına indi. Ethereum’un fiyatı da yaklaşık yüzde 22 deÄŸer kaybederek bin 421 dolar seviyesine geriledi.

Yatırımcılar gümrük vergileri nedeniyle resesyon tehlikesinin arttığını, ABD Merkez Bankası’nı (Fed) mayıstan itibaren faiz indirimine gideceÄŸini fiyatladı. Vadeli iÅŸlemlere göre ABD’de bu yıl 25 baz puan büyüklüğünde beÅŸ tane faiz indirimi fiyatlanırken, Hazine tahvillerinin getirisi ve dolar kayıp verdi. Yatırımcıların güvenli liman olarak görülen varlıklara yönelmesinin ardından ABD Hazine tahvillerinin getirisi 8 baz puan düşüşle yüzde 3,916 seviyesine geriledi.

Piyasalardaki çöküşün nedenleri

Trump’ın 5 Kasım 2024’teki ABD BaÅŸkanlık seçimlerinde seçilmesinin ardından 20 Ocak 2025’te göreve baÅŸlamasıyla ABD’nin küresel ticaret stratejisi deÄŸiÅŸerek daha korumacı bir hal aldı. Trump’ın adaylık zamanlarında dış ticaret açığını düşürme vaadine paralel olarak yatırımcıların gündemi tarife söylemleriyle meÅŸgul olmaya baÅŸladı. 20 Ocak sonrası dönemde ise ardı ardına gelen tarife söylemleri küresel piyasalarda risk algısının fitilini ateÅŸledi. Yatırımcılar için sık sık tekrarlanan tarife söylemleri piyasaların ve varlık fiyatlamalarının ana gündem maddesi oldu.

ABD BaÅŸkanı Trump’ın tarife söylemi piyasalar için ürünlerde ek fiyat artışını gündeme getirdi. ABD’ye yurt dışından ithal edilen ürünlerin fiyatlarının artmasıyla talebin azalması ve bu doÄŸrultuda dış ticaret açığının düşürülmesi, aynı zamanda da yerli üretimin özendirilmesi hedefleniyor. Bu fiyat hareketi ülkelerin ve ÅŸirketlerin imalat ve ticaret stratejilerini temelden etkiliyor. Yurt dışında üretim yapan birçok ABD’li ÅŸirket tarifeler sonrasında ek gümrük vergisi giderleriyle karşılaşılacak. Bu durum temel manada tüm ÅŸirketlerin ve ülkelerin gelecek projeksiyonlarında deÄŸiÅŸimi tetikliyor. BaÅŸta merkez bankaları olmak üzere deÄŸiÅŸen ÅŸartlar küresel ekonomik görünüme yönelik belirsizlikleri artırıyor.

Geçen hafta ABD yönetiminin ilan ettiÄŸi karşılıklılık esaslı tarifelerle birlikte ABD’nin ticaret partnerlerine olan dış ticaret açığının önemli ölçüde azaltılması hedefleniyor. ABD’nin dış ticaret açığı, ocak ayında 130,7 milyar dolarla rekor seviyeye yükselmiÅŸti. Son açıklanan verilere göre ABD’nin ÅŸubat ayında Avrupa BirliÄŸi’ne (AB) karşı verdiÄŸi mal ticareti açığı 30,9 milyar dolar olurken, Çin’e 26,6 milyar dolar mal ticareti açığı verildi. Geçen hafta Trump’ın imzaladığı kararname kapsamında, ABD’nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ile yüzde 50 arasında deÄŸiÅŸen oranlarda tarife uygulanmaya baÅŸlandı.

Buna göre, Avrupa BirliÄŸi’ne (AB) yüzde 20, Çin’e %34, Vietnam’a %46, Tayvan’a %32, Japonya’ya %24, Hindistan’a %26, Güney Kore’ye %25, Tayland’a %36, Ä°sviçre’ye %31, Endonezya’ya %32, Malezya’ya %24, Kamboçya’ya %49, Güney Afrika’ya %30, BangladeÅŸ’e %37 ve Ä°srail’e %17 tarife getirildi. Türkiye ve Ä°ngiltere en hafif atlatanlardan oldu ve %10 ile kapattı.

ABD’nin üst üste gelen tarife açıklamaları küresel ekonomi üzerindeki tahminleri zorlaÅŸtırırken, ülkelerden gelen ve beklenen misilleme açıklamaları ticaret savaÅŸlarının ÅŸiddetlenebileceÄŸine yönelik öngörüleri güçlendiriyor. Ucuz iÅŸ gücü, lojistik ve geliÅŸmiÅŸ imalat altyapısı gibi farklı avantajları olan Çin, Vietnam ve Tayvan gibi merkezlerin tarifelerden ciddi ÅŸekilde etkilenmesi, baÅŸta ilgili ülkelerin endeksleri olmak üzere tüm pay piyasalarında risk algısının yüksek seviyelerde kalmasını saÄŸlıyor.

2 Nisan 2025 ÇarÅŸamba günü ABD piyasaları kapandıktan sonra Trump’ın karşılıklılık esaslı tarifelerini açıklanmasının ardından perÅŸembe günü Asya borsalarından baÅŸlayan satış dalgası derinleÅŸerek devam etti. Piyasaların yeni haftaya baÅŸlamasıyla birlikte söz konusu satıcılı seyir derinleÅŸerek tüm büyük endekslere yayıldı. Ãœlkelerin 5 yıllık kredi risk primleri (CDS) bu süreçte yükselirken, yatırımcıların güvenli liman varlıklara yönelmesiyle küresel tahvil talebi artış kaydetti. Dünya genelinde tahvil faizleri ciddi ÅŸekilde azaldı. Benzer piyasa hareketleri AÄŸustos 2024’te küresel resesyon endiÅŸeleriyle oluÅŸan satış baskısında da izlenmiÅŸti.