İran rejimi: başörtüsü kalkabilir

İran’dan gelen açıklamalarda hükümetin kadınların başlarını örtmesini zorunlu kılan onlarca yıllık yasayı gözden geçirdiği, bu şekilde kıyafet yönetmeliğine bağlı iki aydan fazla süren protestoları önlemeye çalıştığı yönünde mesajlar artıyor. Protestolar, kanunları çiğnediği iddiasıyla ahlak polisi tarafından tutuklanan 22 yaşındaki Kürt asıllı İranlı Mahsa Amini’nin gözaltında tutulduğu 16 Eylül’den bu yana İran’ı kasıp kavurmaktaydı. Göstericiler başörtülerini yakıp hükümet karşıtı sloganlar atmaktaydı. Amini’nin ölümünden bu yana özellikle Tahran’ın Batıcı kuzey kesiminde, giderek artan sayıda kadın başörtüsü takmamaya başladı.

İran Başsavcısı Mohammed Cafer Muntazeri, yasanın herhangi bir değişikliğe ihtiyacı olup olmadığı konusunda “hem parlamento hem de yargı (konu üzerinde) çalışıyor, sonuçları bir veya iki hafta içinde göreceğiz” dedi. Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ise İran’ın cumhuriyetçi ve İslami temellerinin anayasal olarak sağlam olduğunu söyledi.  “Ancak anayasayı uygulamak için esnek olabilecek yöntemler var” diye ekleyerek kapıyı açık bıraktı.

Başörtüsü, ABD destekli monarşiyi deviren İslam Devrimi’nden dört yıl sonra, Nisan 1983’te İran’daki tüm kadınlar için zorunlu hale gelmişti. Muhafazakarların bunun zorunlu olması gerektiğinde ısrar ettiği, reformistlerin ise bunu bireysel tercihe bırakmak istediği bir ülkede bu, son derece hassas bir konu olmaya devam ediyor. Tesettür yasasının zorunlu hale gelmesinin ardından, değişen giyim normlarıyla birlikte kadınları dar kot pantolonlar ve bol, renkli başörtüsü içinde görmek olağan hale geldi. Buna rağmen bu yılın Temmuz ayında aşırı muhafazakar olan Reisi, “tüm devlet kurumlarının başörtüsü yasasını uygulamak için” seferber edilmesi çağrısında bulundu. Yine de birçok kadın kuralları esnetmeye devam etti.

Eylül ayında, İran’ın ana reformcu partisi zorunlu başörtüsü yasasının feshedilmesi çağrısında bulundu. Eski reformcu cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi’nin akrabaları tarafından kurulan İslami İran Halk Birliği Partisi, yetkililerden “zorunlu başörtüsü yasasının iptalinin önünü açan yasal unsurları hazırlamasını” talep etti. Muhalif grup ayrıca İslam Cumhuriyeti’ne “ahlak polisinin faaliyetlerinin sona erdiğini resmen ilan etmesi” ve “barışçıl gösterilere izin vermesi” çağrısında bulundu. İran, düşmanı ABD’yi ve İngiltere, İsrail ve ülke dışındaki Kürt grupları da dahil olmak üzere müttefiklerini, hükümetin “isyan” olarak adlandırdığı sokak protestolarını kışkırtmakla suçluyor.

İran İslam Devrim Muhafızları’ndan bir general, bu hafta ilk kez, Amini’nin ölümünden bu yana çıkan olaylarda 300’den fazla kişinin hayatını kaybettiğini söyledi. İran’ın en üst düzey güvenlik organı Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Cumartesi günü protestolar sırasında öldürülen insan sayısının “200’ü aştığını” söyledi. Devlet haber ajansı ölenleri güvenlik görevlileri, siviller, ayrılıkçılar ve isyancılar olarak gruplandırdı.

Oslo merkezli sivil toplum örgütü İran İnsan Hakları “ülke çapında devam eden protestolarda güvenlik güçleri tarafından en az 448 kişinin öldürüldüğünü” iddia etti. BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk geçen hafta protestolarda aralarında çocukların da bulunduğu 14 bin kişinin tutuklandığını söyledi. Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi, insan kaybına ek olarak, göstericilerce şiddetin trilyonlarca riyal (milyonlarca dolar) değerinde hasara neden olduğunu söyledi.