İngiltere: iki ayda bir kraliçe, iki başbakan

Yeni İngiltere başbakanı Liz Truss iki aydan kısa süre süren başbakanlığının devam edemeyeceği anlaşılınca istifasını verdi. Liz Truss halefini bulmak için bir hafta sürecek acil durumun ardından istifa edeceğini başbakanlığın önünde duyurdu. Açıklama dün parlamentoda ben istifa etmem savaşırım demecinin ardından geldi. Truss’un bütçesinin piyasaları çökerttiği, iki kilit bakanı kaybettiği ve neredeyse tüm milletvekillerinin güvenini sarstığı çalkantılı 45 günlük bir ofiste devam ediyor. En önemli iki bakanı olan Maliye bakanı ve iİçişleri bakanı geçtiğimiz hafta ve bu hafta içinde isifalarını vermişti. Açıklama, Downing Street’teki 1922 Muhafazakar Parti Milletvekilleri Komitesi başkanı Graham Brady ve ardından Başbakan yardımcısı Thérèse Coffey ve parti başkanı Jake Berry ile görüştükten sonra geldi.

Truss, göreve “Brexit’in özgürlüklerinden yararlanacak düşük vergili, yüksek büyümeli bir ekonomi vizyonu” ile girdiğini söyledi ve “durum göz önüne alındığında, Muhafazakar Parti tarafından seçildiğim görevi sürdüremeyeceğimin farkındayım. Bu nedenle, Muhafazakar partinin lideri olarak istifa ettiğimi bildirmek için Majesteleri Kral ile konuştum2 açıklamasını yaptı. Truss şöyle dedi: “Bu sabah 1922 Komitesi başkanı Sir Graham Brady ile tanıştım. Önümüzdeki hafta içinde tamamlanacak bir liderlik seçimi olacağına karar verdik. Bu, mali planlarımızı uygulamaya devam etmemizi ve ülkemizin ekonomik istikrarını ve ulusal güvenliğini korumamızı sağlayacaktır. Bir halef seçilene kadar başbakan olarak kalacağım” dedi.

Muhalefet partileriyse iki başbakan değiştirmeleri ardından Muhafazakarların iktidar hakkı kalmadığını, derhal genel seçime gidilmesi çağrısında bulundu. Anamuhalefet İşçi Partisi başkanı Sir Keir Starmer  “12 yıllık Tory başarısızlığından sonra, İngiliz halkı bu döner kaos kapısından çok daha iyisini hak ediyor. Son birkaç yılda Muhafazakarlar rekor düzeyde vergiler belirlediler, kurumlarımızı çöpe attılar ve bir yaşam maliyeti krizi yarattılar. Şimdi, ekonomiyi o kadar kötü bir şekilde çökerttiler ki, insanlar ipoteklerinde ayda fazladan 500 sterlinle karşı karşıya kalıyorlar. Yaptıkları hasarı onarmak yıllar alacak” dedi. Starmer, önceki lider Jeremy Corbyn’in yerine, onu Filistin yanlısı ve Yahudi karşıtı olmakla suçlaması sayesinde gellmişti. Yeşiller Partisi eşbaşkanı Carla Denyer ise”Tory kaosu, ülkenin yaşayabilir bir hükümeti olduğu iddiasının ötesine geçti” dedi.

Açıkçası, Boris Johnson’u çeşitli bahanelerle alaşağı eden Muhafazakarlar, yeni başbakanlarını da kaybedince halk önünde saygınlığı olan bir lider kalmadı. Lider adayları genelde hafif siklet olarak nitelendiliyor ve halkın oyuyla gelmedikleri için iktidarlarının da zyıf kalacağı muhakkak.

Truss, 45 milyar sterlinlik vergi indirimlerine yönelik panik halindeki bir piyasa tepkisi, sterlinin düşmesine ve yeni hükümet borcunun maliyetinin yükselmesine neden olmuştu. Ekonomik düşüş devam ediyor. İpotek maliyetleri fırladığında milletvekillerinin isyanıyla karşı karşıya kalan Truss, maliye bakanı Kwarteng’i görevden aldı. Onun yerine gelen Hunt, istikrarı yeniden sağlamak amacıyla neredeyse tüm vergi indirimlerinin kaldırıldığını ve Truss’un enerji faturalarını sınırlamak için amiral gemisi planının ölçeğini küçülttüğünü duyurduğunda başka tepkiler yaşandı.

İngiltere iki ayda Elizabeth II’nin ölümü, ona göre halkın desteği çok az olan Kral Charles’ın tahta geçmesi, Boris John’son başbakanlığının bitmesi ve Liz Truss’un da istifa etmesiyle çalkantılı bir dönem geçirirken, halkın siyasete güveni kalmadı. Bir yandan da ekonomik krizin etkisiyle özellikle çalışan halk kesimi büyük baskı altında.