Amerika’ya büyük F-35 şoku

Cemil Ufuk Bakırçay

F-35 uçaklarının en büyük müşterileri, hatta üreticileri konumundaki Japonya, İngiltere ve İtalya, 30-40 yıl boyu ana uçakları olacak denen bu araca yönelik güvenlerini kaybettiler. Sürekli arıza çıkaran, doğru dürüst uçamayan, burnu üzerine pistte düşen, bir anda görünmezliğini kaybeden F-35 yerine yeni bir ileri  uçak geliştirmek üzere aralarında sözleşen üç ülke, Küresel Muharip Uçak (Global Combat Air) adlı programı başlattılar.

Yeni uçak GCA ortak yapımında Japon Mitsubishi Ağır Sanayileri uçağın elektronik ve bilgisayar sistemlerinden, İngiliz Britanya Havacılık Uzay Sistemleri uçağın motorunu ve mühimmatından, İtalyan  Leonardo ise uçağın gövdesi ve tasarımından sorumlu olacak. Motorda Japon IHI Corporation ve İtalyan Avio da, İngiliz Rolls-Royce’a destek verecek. Ancak yapılan açıklamada uçağın ayrıntıları konusunda geniş bilgi verilmedi.

Her ne kadar ABD Savunma Bakanlığı, bu girişimi “desteklediğini”, İngiltere ve İtalya’nın “ABD yakın ortağı” olduğunu söylese de Amerikalı havacılık ve uzay sanayii çevrelerinden büyük tepki geldi. Böyle bir açıklama Türkiye’nin F-35 alamamk için S-400 programında kalması ve pek çok ülkenin siparişlerini azaltması ardından programa ciddi bir darbe.

Üç ülke GCA’yı F-35’e rakip göstermemek , ABD’nin gazabını çekmemek için yeni uçağın 6. nesil olacağını ilan ettiler. 6. nesil uçak çok net tanımlı bir ifade değil, daha çok F-35’den sonraki hemen her uçak için kullanılan bir şemsiye terim. Amerika da geçen hafta B-21 bombardıman uçağını konseptini 6. nesil olarak tanımlamıştı. Bu şekilde, başta her şeyi çözecek 2050’lere kadar göklerin hakimi olacak mucize uçak diye tanıtılan F-35’in konumunu küçümsememiş oluyorlar. Ancak gerçekte, yapılacak uçaklar 5. nesil, en fazla 5,5. nesil. Nitekim 4. nesil F-16’lara ve F-18’lere ek sistemler konulur konulmaz bunlara 4,5. nesil adını takmışlardı. Bu nedillerde biraz telekom sektöründen etkilendiler.

5. nesil uçak olarak tasarlanan, hatta 10 yıl önce artık insanlı olan son savaş uçağı diye allanıp pullanan F-35, ABD’nin yanısıra Japonya’daki bir tesiste de üretiliyor. Bu, özellikle Uzak Doğu’daki ABD müttefiklerinin ihtiyaçları için. Öte yandan İngiltere ikinci en büyük alımlardan birini gerçekleştirdi. İtalya da önemli bir müşteri. Diğer büyük çaplı müşteri İsrail ancak İsrail F-35’lerde kendi isteklerine göre büyük çaplı uyarlamalar istedi, uçak adeta farklı hale geldi. Bu, ABD hükümetinin İsrail’e hayır diyememesinden kaynaklandı.

Japonya, Birleşik Krallık ve İtalya, Çin ve Rusya gibi ülkelerden gelen artan jeopolitik tehditlere birlikte yanıt verme ihtiyacını yansıtan bu işbirlikçi çabayla, 2035 yılına kadar yeni nesil savaş uçaklarını ortaklaşa geliştirme konusunda anlaşarak, ortak bir uçak gövdesi geliştirmek, birlikte üretmek için teknolojilerini bir araya getiriyor. 2035 yılına sadece 12 yıl kaldı. Bu, uçak gelişiminde ve nesil tanımlarında kısa bir süre. 2035’te GCA piyasaya çıkacaksa, F-35’in ömrü ve önemi kısalmakta. Oysa bu yüzyılın ortalarına kadar ana savaş uçağı olacak denmekteydi. Demek ki değil yüzyıl, gelecek 10 yılın sonunda artık çağın gerisinde kalacak.

İngiltere ve İtalya, Tempest avcı uçağı tasarımlarını Japonya’nın F-2 avcı uçağının halefini geliştirme planlarıyla birleştirecek. F-2, Mitsubishi tesislerinde üzerinde önemli değişiklikler yapılarak elde edilen Japon tipi bir uçak. Aslında bildiğimiz General Dynamics F-16’nın bir sürümü. İngilizler Japon teknolojoisini kullanarak yapılacak uçağın motorunun Rolls-Royce olmasını garanti altına alacak. Japonya İkinci Dünya Savaşı’na kadar İngilizlerin müttefiğiydi. Bu ittifak yeniden canlanmış oluyor.

Tokyo ise, bu sayede Amerikan tahakkümünden kurtulmuş olacak. İkinci Dünya Savaşı yenilgisinden bu yana ABD dışında hiç bir ülkeyle silah geliştirme çalışmasına girmemiş olan Japonya, bu kısıtlamadan kurtularak İngiltere ve İtalya’yı birer satış kanalı olarak kullanacak. Japonlar dileri teknolojilerine rağmen yakın zamanlara kadar bir orduya sahip değillerdi. Ancak dünyanın 3. büyük ekonomisi Çin’in gelişmesini bahane ederek donanması, hava kuvvetleri ve ordusuyla muazzam bir silahlı kuvvetleri kurdu. Yeni proje bunda daha da ilerlemesi ve yakında bir silah satıcısı haline gelebileceği anlamını taşıyor.

1990’larda Liberal Demokrat Parti’den ulaştırma bakanlığı ve Tokyo belediye başkanlığı yapan  Şintaro İşihara ile efsanevi Sony şirketi genel müdürü Akira Morita’nın birlikte yazdıkları “Hayır Diyebilen Japonya” kitabındaki gibi Amerika’ya kafa tutabilecek bir Japonya’nın oluşumu için Küresel Muharip Uçak projesi çok önemli. Aslında bunun ilanıyla bile Japonya Amerika’ya hayır demiş oluyor.

Amerika’yı rahatsız edecek ana konu sadece Japonya’nın yldan çıkması, İngilterev eİtalya’nın kendisinden bağımsız işlere girmesi, F-35 uçağına dolaylı yoldan hakaret edilmesi değil. Amerika, kahredici ve başa çıkılmaz olarak ilan ettiği F-35 sayesinde büyük paralar toplama peşinde. Dünya çapında bu uçaktan iki bin adet satmayı düşünüyor. Her bir uçak 100 milyon dolar civarı. Ancak bunlar için gereken uzmanlar, tesisler, destekler, standartlar, mühimmat, bakım, onarım, güncellemelerle bu 100 milyon, kullanım ömrü dahilinde rahatça 10 katına çıkabilecek düzeyde. Trilyonlarca dolar para, uçak alımı sırasında kabullenilecek şartlar, aslında ABD’nin kendine sadık kullarından toplayacağı bir haraç ve nüfuz. Ülkeler bunun farkında. Tokyo F-35’lerin tamir ve yenileme yeteneğini engelleyen birçok gizli yönüne yönelik hayal kırıklığını daha önce dile getirmişti.

Türkiye aslında istese F-35’leri kolayca alabilirdi. S-400’leri sonraya bırakabilir, ya da üçüncü bir ülkeden alabilir, hatta Rusya ile gizli bir anlaşmayla bunların Türkiye tarafından üretilmesini sağlayarak ambargoyu delebilirdi. Ancak Türk hükümeti göstere göstere, ağır çekimle, davul zurnayla S-400’ü alarak ABD’yi F-35 anlaşmasını iptal etmeye zorladı. Çünkü F-35 adlı Amerika’ya sadakat vergisi, çarşıdaki mafya haracından çok farklı değil. Her ne kadar F-35 çok ileri özelliklerde olsa da bunlar 10 yıl içinde demode kalacak. Uçak çok fazla şarta şurta bağlı. Yaşam döngüsü maliyetlendirmesi aşırı pahalı. Bizi çevreleyen Yunanistan, İran, Suriye ve PKK teröristleri için aşırıya kaçmakta.

1970’li yıllara kadar Amerikan otomotiv sektörü, teknolojileri, satışları dünyada bir numaraydı. Ancak bugün Avrupalıların ve Japonların zorlama yardımıyla ite kaka ilerleyen, dünyanın gerisinde kalmış, daha çok Amerikan halkının istihdamı için tutulan, ayakta kalması için akıtılan sübvansiyonlar dünyanın para birimi dolar olduğundan dünya halklarından toparlanan bir sektör. Giderek dünyada rakipsiz Amerikan havacılık sektörü de aynı yolda, aynı noktaya doğru ilerlemekte.