İhtiyacın kalkacağı meslekler

Yapay Zekânın gelişmesi ve pek çok şeyin bilgisayarlar ve robotlarca gerçekleştirilebilmesinden dolayı yakın zamanda pek çok geleneksel mesleğin ortadan kalkacağı adeta bir kesinlik. Robotların ve yazılımların insan mesleklerini ortadan kaldırmasına sosyal tepkilerin gelmeye şimdiden başladığı da bilinmekte olan bir gerçek.

Gençlerin kariyerlerinde bu meslekleri yapacaklarının düşünmelerine karşı onları şimdiden uyarmakta yarar var. Kuşkusuz bazı gelecek tahminleri hiçbir zaman gerçekleşmeyebilir. Örneğin 1960’lı yıllarda yarım asır içinde uçan arabaların yayılacağı düşünülüyor, Mars’ta koloniler oluşacağı varsayılıyordu. Bunların hiçbiri olmadı ancak farklı alanlarda, yaşam bilimleri ve bilişim alanında tahminlerin üzerinde ilerlemeler kaydedildi.

En hızlı ilerleyen alanların başında bilgisayar ve Yapay Zeka geldiği için bu yöndeki beklentilerin gerçekleşeceğini varsaymak hayalperestlik olmaz diye düşünüyoruz. Yapay Zekâ alanı yeni meslekler üretirken bir yandan da geleneksel meslekleri ortadan kaldırır hale geldi.

Bu yazıda kısaca bardağın boş tarafına bakalım ve meslek seçecek gençlere bu alanlara yönelmemelerini tavsiye edelim.

Pazar araştırmacısı

Pazar araştırması eskiden de veri ağırlıklıydı ancak günümüzde yapay zekâ ve veri analizinin sağladığı keşif ve ileri yöntemlerin sayesinde pazar araştırmacılığı, rekabet uzmanlığı ve her tür işletme odaklı analiz giderek yazılımlar tarafından daha verimli yapılabilir hale geldi. Pazar araştırma konusunda şirket içi bir sorumlu bulunabileceği ya da şirkete dışarıdan bu alanda hizmet verilebilmesine rağmen kurumlarda Pazar araştırma alanında bir grubun ya da tam zamanlı bir personelin çalışmasına gerek kalmayacak.

İmalat ve ilaç sanayii teknisyenliği

İmalat giderek robotlar tarafından yapılır hale geldiğinden fabrikalarda zaten teknisyenlerin sayısı azalmaya başlıyor. Ancak bu sadece otomotiv gibi daha robotlarla özdeşleşen sanayi kollarında değil laboratuvar çalışmalarıyla birlikte anılan ilaç sanayiinde de geçerli olacak. Uzman bazı kişilerin yine bulunacağı fabrikalar ve araştırma merkezlerinde çalışan kişi sayısında ihtiyaç hızla azalacak.

Mimar

Mimarlık yaratıcılık gerektirdiğinden yapay zekânın en zor ele geçirebileceği meslek değil mi? Ne yazık ki günümüzdeki yapıya göre değil. Günümüzde mimarlık giderek bilgisayar bağımlı hale gelmekte. İleri tasarım yazılımları giderek yapay zekâya yakınlaşıyor. AutoCAD’in en eski sürümü bile, ilk yapay zeka dili olan LİSP’e dayalı olduğundan mimarlık yazılımları baştan beri buna hazırlanmakta. Mimarlık tasarımlarının da ezici çoğunluğunun hazır bazı şablonlara ve yerleşik anlayışların yinelenmesine dayalı olduğu düşünülürse, mimara kalan kısıtlamalar dahilinde bunu gerçekleştirilmesi makine açısından kolaylıkla üstlenilebilecek bir işlev. Yaratıcı ve yeni atılımlar yağacak mimarlar her zaman olacaktır ancak bunların da oranı piyasadaki mimarların sadece küçük bir bölümünü oluşturduğundan, mimarlık da yapay zekâ tarafından giderek sıkıştırılacak ve nerdeyse ortadan kaldırılabilecek bir meleğe dönüşecek.

Muhasebeci

Muhasebecilik, parasal ve diğer gelir gider verilerinin sisteme kaydedilmesi, bunların toplanması, analiz edilmesi, zamanında hatırlatılması, beklenmedik durumların oluşması gibi konuları içerdiğinden, bu alanda 24 saat çalışan bir yazılımın muhasebecinin pek çok yaptığı işi elinden alması beklenebilir. Bilgisayarlar da İngilizce’de computer kelimesiyle anılmaktaydı. Computer aslında bir insan mesleğiydi ve şirketlerde çok sayıda gece gündüz muhasebe işleri için çalışan insanlara verilen isimdi. Ve aynı zamanda bilgisayarların ilk kurbanlarının.

Asker

İnsanlığın en eski ve en temel mesleklerinden biri olan askerlik giderek profesyonel hale gelmekte. Piyadeler giderek araçlara, yazılımlara, sistemlere bağımlı hale gelmekte. Yakında askeri robotların yaygınlaşmasıyla insanların başa çıkamayacağı saha askerleri karada ve denizde yaygınlaşmaya başlayacak. İnsansız hava araçları, deniz araçları, tamamen insansız gemiler, tanklar, uçaklar önümüzdeki 15 yıl içinde piyasada artmaya, askeriyenin büyün yapısını değiştirmeye başlayacak. Yine belirli kararlar ve değerlendirmeler için insan gereksinimleri kalsa da ordu personelinin ve askerlerin sayıları, her düzeyde ve her kuvvette azalmaya başlayacak. Yüzyılın ortalarına gelindiğinde askerlik ağırlıkla bakım onarım, kumanda kontrol ve stratejik nihai kararlarda personel ihtiyacı duyacak. Hatta çok daha önce. Yakın zamanlarda İngiltere Genelkurmay Başkanı’nın bir paylaşımına göre 2030 yılında robot askerler İngiltere silahlı kuvvetlerinin dörtte birini oluşturabilir!

Doktor

Hekimlerin ortadan kalkacağını düşünmek delilik gibi gelebilir ancak sayılarının çok azalacağı, eski zamanlardaki gibi az ama prestijli bir meslek haline geleceği beklenmeli. Doktorlar şimdiden pek çok işlem için makinalara muhtaç. Tanıda, ölçümde, veri alış verişinde yoğun bilişim kullanımı yaygın. Ancak hastalıkların ve kriterlerin sayısı arttıkça doktorlar bunlara yetişemez ve takip edemez hale gelmekte. Yapay zeka doktor ise tahlil verilerini alıp bundan en uygun teşhisi çıkarmak açısından insanlardan daha iyi sonuçlar verebilmekte. Bunun yanı sıra insan doktorların bilgileri sadece bir alana yetişebilirken yapay zeka doktorun tıbbın her alanına ulaşan, daha holistik bir yaklaşıma sahip olması mümkün. En önemlisi de yakında artık daha da hassaslaşacak ameliyat yetenekleriyle robot cerrahın insandan daha iyi sonuçlar elde edebileceği. Kuşkusuz uzun süre ameliyat odalarında yine insanlar olacak ama belki tek başına ya da pek çok ameliyatı aynı anda idare edebilecek işlevde. Kuşkusuz doktorluk daha uzun süre devam edecek ama bu yüzyılın ortalarına doğru sayılarda büyük bir azalma olacak.

Öğretmen

En ağır mesleki darbeyi alacakların başında öğretmenler gelmekte. Öğretmenlerin sayısından, toplum üzerinde siyasi baskı gücünden dolayı pek çok hükümet bunu telaffuz bile edememekte ancak geleneksel yüzyüze derslikte eğitim veren öğretmenlik mesleğinin sonuna yaklaşıldı. Gerek standartlardaki sorunlar, gerek maliyetler, gerek öğrencilerin eğitimi istedikleri yer ve anda alma eğilimleri, gerekse artık çağımızda çocukları dört duvar arasında sessiz ve hareketsiz kalmaya zorlamanın olanaksızlığı, eğitimin karatahtadan elektronik ortama yönelmesini hızlandırmakta. Ancak en büyük sorun bu elektronik eğitim içeriğinin hazırlanmasındaki güçlük. Oyunlarla, sanal gerçeklikle, simülasyonlarla, artırılmış gerçeklikle, yapay zeka destek ve koçluğuyla yürütülecek dağıtık bir eğitim sistemi kaçınılmaz bir çözüm olarak durmakta. İşsiz kalacak öğretmenlerin de bu içerikleri geliştirmeye, toplu sunumlara yöneltilmesi bir kuşak boyu meslek sorunlarını ortadan kaldırır.

Oyuncu

Sinema ve televizyon oyuncuğğu ,nternet ortamında yoğunlaşan eğlence ve eğitim oyunculuğu artan bir ihtiyaç. Ancak bu alanda insana benzer düzeyde görünümler sağlayan yazılımlar giderek ilerlemekte. Beş yıl içinde insansı bir kalitede orijininden ayrılamayacak yalnızca resim görünümü değil, hareket ve tarz özellikleri de elektronik ortamda yapa zeka tarafından yapılabilmesi beklentiler arasında. 2030 yılına gelindiğinde elit oyuncuların dışında oyuncu ihtiyaçları kalmayacak ve sinema filmleri, diziler, eğitimler, anlatımlar var olmayan sanal oyuncularca götürülecek.

Müşteri ilişkileri sorumlusu

Müşterilerle ilişkilerde, yüz yüze ya da telefonla görüşen temsilcilerde, en çok da internet üzerinden yazışanlarda aranan en önemli özellik yaratıcılıktan ziyade senaryoya bağlı kalmak, sinirlenmemek, duyguları karıştırmamak ve standartları uygulamak. Bu konuda da insanlar yapay zekanın yanına bile yaklaşamıyor. Özellikle chat bot teknolojilerin ilerlemesi ve görsel alanda da uygulanır hale gelmesiyle bu alanın makinaya kaptırılması kaçınılmaz.

Besteci

Müzik eserlerinin bestelenmesinde çok sayıda ileri yazılım artık vazgeçilmez durumda. Ancak bunların ötesinde tıpkı resim alanında olduğu gibi müzikte de yapay zekâ artık mevcut eserleri analiz ederek ortaya aynı tarzda yeni eserler ortaya çıkarabiliyor. Bunların bazen uzmanlarca tanınması ve bilgisayarlar tarafından tasarlandığının anlaşılması imkânsız hale geliyor. Yakın zamanda müzikler ve besteler yapay zeka tarafından yapılırken bunların icrası ve klipleri de var sanal olarak tasarlanacak.

Otel görevlisi

Eskiden otellerin asansör görevlileri olur, asansörde güvenliği, huzuru ve gerekli düğmeye basılmasını sağlardı. Günümüzde bu ve benzeri pek çok otel görevinin ortadan kalktığını görüyoruz. Ancak en temel otel görevlerinden res4epsiyon sorumluluğunun da ortadan kalkması bir an meselesi. Artık otellerde pek çok kendiliğinden check-in check-out özelliği var. Robotik oda servislerinin de yaygınlaşmasıyla bütün otel görevlerinin ortadan kalkabileceğini söyleyebiliriz.

Redaktör

Yazıların imla hataları ve muhtemel kullanım hatalarını büyük bir bölümü günümüzde kelime işlemciler tarafından düzenlenmekte. Ancak ifadeler, söylemek istenenler, nüanslarıyla kullanılacak benzer kelimeler, yerinde deyimler, özetlemeler, kültürel uyum, hala insanlar tarafından yapılmakta. Zamanla bu çalışmalar da adım adım bilgisayarların ve yapay zeka algoritmalarının sahasına girmeye başlayacak, aradaki redaksiyon ve diğer yazı işleri aşamaları kalkacak, kalkmakta.

Sürücü, pilot ve kaptan

Şöförsüz otomobil, otobüs ve kamyonların piyasaya çıkmaya ve denemelerin sürdüğü şu günlerde kısa süre içinde sürücülük mesleğinin ortadan kalkacağı konusunda kimsenin şüphesi yok. Ancak yollarda sürücüsüz kamyonlar göreceğimiz gibi aynı zamanda havada pilotsuz uçaklar ve denizlerde kaptansız gemiler görmeye de başlayacağız. Bunlarda yine de bir sorumlu kaptan bulunsun dense bile, ikinci kaptan gibi pek çok görevin ortadan kalkacağından şüphe yok. Mevcut şoför, pilot ve kaptanlar, ileri yaşlarında da bu işlerde nihai bir karar mercii olarak işlerine devam ederken gençlere ihtiyaç giderek azalacak.

Pazarlamacı

Pazarlama alanında, perakende hizmet alanında, satış konusunda uzmanlaşmış mesleklere olan ihtiyaç halen azalmaya devam ettiği gibi, bu işlerin tamamen yapay zekâ tarafından devralınacağı günler 2030’lu yıllarda karşımıza çıkacak. Yapay zeka pazarlama görevlileri, karşılarındakinin ihtiyaçlarını daha kolay anlayabilecekleri gibi onların aklında bile olmayan konularda önerilerde bulunarak insan pazarlamacılara göre insani dokunuş eksikliklerini dengeleyecek avantajlar sunabilmekte.

Nakliye ve teslimat

Dronlar ve diğer insansız araçlarla yapılacak teslimatın, robotlarla idare edilen depolardan yürütülen envanter denetiminin oturacağı teslimat hizmetlerinde bugünkü cansiperane motor kuryeler adım adım yerlerini cansız meslektaşlarına terk etmeye başlıyorlar.

Güvenlik görevlisi

Robot güvenlik görevlilerinin sürekli sensör gözetimiyle ve gücüyle rekabet edemeyecek insan güvenlik görevlileri sayıların büyük oranda azalma hissedilecek, belki bina girişlerinde insani bir görüntü olması için az sayıda görevli, konu mankeni olarak işlerini sürdürmeye devam edecek.

Seyahat acentesi

Sonuna gelindiği konusunda herhalde hepimizin hemfikir olacağı bu meslek dalı da hâlihazırda can çekişmekte. Seyahate hazırlananlar bir ofise gidip masa başında isteklerini belirtmek yerine kendileri İnternet üzerinden bütün düzenlemelerini yapabildiklerinden, birkaç yıl içinde sona ereceği beklenecek mesleklerin başında bu gelmekte.

Lokanta çalışanı

Robot teknolojisiyle, özellikle fast-food restoranları gibi giyecek hizmetlerinde mutfakta çalışanlara olan ihtiyaç kısa sürede azalmaya başlayacak. Hamburger köftesini çevirmek için dükkan sahibi artık bir insana muhtaç değil. Kalabalık restoranlarda işlemlerin robotlaşmasının yanısıra bugün Jaonya’da garsonsuz otomatik servisler yaygın. İnsanlar otururken yanlarından geçen bir bandın üzerinden beğendikleri veya ısmarladıkları yiyecekleri alabiliyorlar. Bahşiş vermeye de gerek kalmıyor.

Veri Bilimci

Kuşkusuz yapay zekâyı kullanan veri bilimciler bugün en önemli mesleklerin başında en çok kazananlar arasında. Ancak yapay zekâ rüzgârıyla edinilen kariyer yine yapay zekâ rüzgarıyla kaybedilebilir. Veri bilimcilerin yaptığı çalışmalar giderek doğrudan onların kullandıkları yazılımların genişlemesi ve düzenlemelerin, sonuç elde etmenin insansız olarak da yapılabileceği ortaya çıktıkça insandan makineye doğru kaynakta. Dolayısıyla daha üst düzey olan bu uzmanlık kolu da yavaş yavaş kaybolabilir.

Kuşkusuz bu işlerin hepsinin ortak tarafı bu meslekler ve iş kollarıyla makinelerin programlanması arasında bir aracı işin, uzmanlığın devam edeceği. Ancak bu bilge uzmanların sayısı çok daha düşük olacak.

O zaman soru, geri kalan milyarlarca insanın ne yapacağı, geçimini nasıl sağlayacağı? Sistem gerçekten bu milyarlarca insana ihtiyaç duyacak mı? Yoksa onların sayısının azalmasını mı hedefleyecek? Bu da başımızı ağrıtacak bir başka soru.