ABD Temsilciler Meclisi’nin yıllardır başkanlığını yürüten ülkenin en güçlü kişilerinden ve Cumhurbaşkanlığının ikinci sıradaki vekili Demokrat siyasetçi Nancy Pelosi, Çin ile çatışmanın eşiğine gelen Tayvan’ı ziyaret edeceğini belirtmesinin ardından Çin’in çok sert tepkileri ve uçağını düşürme tehditleri ardından geri adım aymıştı. Pelosi’nin ofisi Tayvan’a gidilmeyeceği yönünde açık bir beyan yapmazken düzenlenen Uzak Doğu programında gidilecek ülkeler listelenirken Tayvanı es geçmişti. Ancak ABD hükümetine gelen korktunuz tepkileri ve Çin hükümetinin bunu bir zafer olarak göstermesi ardından yniden fikir değiştirilerek Tayvan’a gidileceği açıklandı. Bu keşmekeşin ortasında Pelosi basın ekibi, meclis başkanının dünyaca tanınmayan ancak bir ekonomik dev olan Pasifik adası’nı ziyaret edeceği konusunda son kararın alındığı medyayla paylaşıldı.
Pelosi’nin Salı akşamı Tayvan’a doğru gitmesi olasılık dahilinde. Bu son gelişme Asya’daki para piyasalarını ve borsalardaki değerde savaş çıkması korkusuyla düşüşe yol açtı.
GÜNCELLEME: Pelosi Tayvan’a gittiği belirtildi. Uçak Tayvan’a yaklaşırken, Çin devlet medyası Çin’e ait savaş uçaklarının Tayvan Boğazı’nı geçtiğini bildirdi. Pelosi ve beraberindeki 5 kişilik Kongre heyetini taşıyan uçak Ada’ya indi.
Tayvan Dişişleri Bakanlığı Pelosi’nin inişini böyle yayınladı.
Amerika’da keşmekeş
Pelosi’nin Singapur, Malezya, Güney Kore ve Japonya’yı kapsayan turunda Tayvan’ın yer almaması, son dakikada değişiklik olarak yorumlandı. Siyasi analist Pat Buchanan, başta provokatif bir ziyaret açıklaması ardından gidilse gerilimin artacağı ancak şimdi vazgeçilince de Çin’e teslim olunması sonucu çıkarılacağını, baştan bu açıklamanın yapılmasının akılsızca olduğunu belirtti. Daha önce Başkan Biden’ın ofisi de Pelosi’yi vazgeçirmeye çalışan bazı demeçler vermişti. Bununla birlikte ikisi de aynı artiden olan iki önemli politikacının Çin gibi temel bir konuda bile birbirleriyle istişareli çalışmaması Washington’da idarede şirazenin koptuğunun göstergesi.
Çeyrek asır sonra ilk olacak
Çin geçen hafta başında böylesi bir ziyaretin “ciddi sonuçları olacağı” uyarısında bulunmuştu. Çin Tayvan’ı ayrı bir ülke olarak tanımıyor ve kendi parçası olarak görüyor. Konu hafta sonunda ABD Başkanı Joe Biden ve Çin lideri Şi Cinping arasındaki iki saatlik video konferans görüşmesinde de gündeme geldi.
Tayvan 1940 ve 50’lerde Çin’in resmi temsilcisi olarak Birleşmiş Milletler sandalyesine sahipti. Ancak zamanla Mao idaresindeki Komünist Çin hem Çin’i temsil hakkını aldı hem de Henry Kissinger’ın pinpon diplomasisi ardından Nixon döneminde ABD ile doğrudan ilişkiler kurdu. Bunu Çin’in kapitalist ekonomiyi benimsemesi izledi. ABD ve Batı Tayvan’ı tanımaktan vaz geçtiler. Bu nedenle Tayvan’ı 25 yıldır Amerikalı üst düzey bir yetkili ziyaret etmiyor, Birleşmiş Milletler’de temsil edilmiyor. 82 yalındaki Pelosi, resmi ziyaret yaparak çeyrek asırdır adaya giden ilk ABD’li üst düzey yetkili olacak.
Çin karşıtı emektar siyasetçi
Pelosi Haziran başında Tayvan’a olan desteği göstermenin önemli olduğunu savunan bir açıklama yapmıştı. ABD Başkanı Biden ise Pentagon’un bu ziyaretin iyi bir fikir olmayacağına ilişkin tespitini kamuoyu ile paylaşmıştı. Biden yönetiminin de 82 yaşındaki Pelosi’yi Tayvan’ı ziyaret etmekten vazgeçirmeye çalıştığı aktarılıyordu. 35 yıldan uzun süredir Kongre’de yer alan Pelosi, Çin’e eleştirel tavırlarıyla biliniyor. Bugüne kadar Pekin’in insan haklarını çiğnemesini eleştirdi, demokrasi yanlısı protestocularla buluştu, 1989’daki katliamı anmak için Tiananmen Meydanı’nı ziyaret etti. Pelosi Tayvan’ı Nisan ayında ziyaret edecekti ancak Covid-pozitif çıkınca bu ziyareti erteledi.
