Koklayan Covid-19 aşısı oluyor

Çin’de solunum yoluyla insan vücuduna nüfuz edebilen Covid-19 aşısının kullanımına başlandı. Bir türlü ortadan kalkmayan Korona Virüs (Taçlı Virüs) salgınını aşı yoluyla çözeceğine inanan Çinliler bu kez soluyarak etkiyen bir aşı geliştirdiler ve yaygın halde kullanmaya başladılar. Çinli şirket CanSino Biotech’in geliştirdiği dünyanın ilk “solunabilir” Covid-19 aşısı, Şanghay şehrinde inaktif aşılardan iki doz yaptırmış kişilere uygulanıyor. Şangay yönetimi, sosyal medyada yayımladığı videoda, kent sakinlerinin solunum yoluyla aşılanmasına başlandığını duyurdu.

Neden Şangay?

26 milyonluk nüfusuyla Çin’in en zengin kenti Şangay geçtiğimiz aylarda yoğu bir pandemi etkisinde kapanmaya sahne olmuş, kent yönetimi şiddetle eleştirilmesine rağmen kentin devlet adına yöneticisi Li Qiang, ülkenin tek hakimi Şi Cinping’in yakın müttefiği olduğundan geçtiğimiz hafta terfi ettirilmiş, Politbüro’nun ikinci adamı haline getirilmiş ve başbakanlık koltuğuna oturtulmaya hazırlanmıştı. Solumalı aşının ilk Şangay’da kullanımı şehirde bir güven sağlama hamlesi olarak da görülmekte.

Onaylar hemen verildi

CanSino Biotech’in daha önce geliştirdiği tek doz Kovid-19 aşısı “Convidecia”nın solunabilir versiyonu olan aşının enjektörlüsü  Mart 2022’de Dünya Sağlık Örgütünden (DSÖ) acil kullanım onayı almış, solunabilir sürümüyse Eylül 2022’de Çin’de onay almıştı. Aşılananların görüntülerine yer verilen videoda, gaz haldeki aşı bileşiğinin ağzı kapalı bir plastik bardağa doldurulduğu ve vatandaşların aşıyı pipetle bardaktan soluyarak uyguladığı görüldü. “Convidecia Air” adı verilen aşı, Taçlı Virüs’e karşı enjektörle uygulanmayan ilk örnek oldu. Solunabilir aşı, Çin’de uygulanan, Sinovac ve Sinopharm şirketlerinin geliştirdiği iki inaktif aşıdan iki doz yaptırmış kişilere, “hatırlatma dozu” olarak uygulanıyor.

Taçlı Virüsün güçsüzleştirilmiş bir halini içeren aşının, virüsün doğal enfeksiyon yolu olan solunum hücrelerini uyarması, bu yolla vücutta bağışıklık uyandırması amaçlanıyor. Solunabilir aşı için enjektör yerine aşı sıvısını hava kabarcıklarına dönüştüren nebulizatör (dumanlaştırıcı) denilen püskürtücü aygıt kullanılıyor. Çin’deki uygulamada aşı bileşiğinin dumanlaştırma makinasından bardağa aktarıldığı görülüyor. Solunabilir aşılar ve ilaçlar genelde metal kapsülde muhafaza edilen ve spreyle solunan bir formda piyasaya sunuluyor. Grip gibi solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruma sağlamak için yaygın kullanılan sprey aşılar üretim ve uygulama maliyetlerini düşürüyor. Derin dondurucuda muhafaza edilmesi gereken enjeksiyon sıvısının aksine, solunabilir aşının sıvısı 2 ila 8 derecede kimyasal bütünlüğünü koruyarak muhafaza edilebiliyor. Enjektör ve iğne gerektirmeyen düzeneğin sağlık erişiminin yeterli olmadığı yoksul ülkelerde ve uzak bölgelerde kullanım kolaylığı sağlayacağı, küresel bağışıklığın yayılmasına katkı sağlayacağı umuluyor.

Bununla birlikte aşıların iki ay sonra bağışıklığın yitirildiği bir hastalık için kullanımı, geleneksel test süreçlerini tamamlamamış aşıların sürekli yapılması gereği, bunların yerine kişisel önlemlerlerin daha sağlıklı olacağı, aşıların bünyede kalıcı zararlar oluşturabileceği de bilimsel camiadan gelen tepkiler arasında.