Yazarımız Galip Gümüşdere Libya ile olan hayati bağlantılarımızı son yapılan kapsamlı ziyaret bağlamında ele almakta.
A. Galip Gümüşdere
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu başkanlığında resmi ziyaret kapsamında dün Libya’nın başkenti Trablus’u ziyaret eden heyet önemli anlaşmalar imzaladı ve ülkeyle ilişkilerin güçlendirlmesi yönünde adımlar attı. Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ile bir araya gelen geniş heyette Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi İbrahim Kalın’da yer almaktaydı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın A takımını içeren güçlü heyet, ülkede son dönemde tartışmaların ardından bir destek niteliğinde de görülebilir. Daha önce Trablusgarp hükümetine yakın olan, içişleri bakanlığı yapan ve Milli Mutabakat Hükümeti destekçisi Fethi Başağa, Hafter’in denetimindeki Doğu Libya’da konuşlanan darbe yanlısı temsilciler meclisi tarafından başbakan ilan edilince ülkedeki barış sürecine sekte vuruldu ve yieniden iki başlılık ortaya çıktı. Yaz aylarında karşıt görüşteki Temsilciler Meclisi başkanı Akile Salah’ı ağırlayan Ankara hükümeti, kimi başbakan olarak gördüğü konusunda şüpheye yar bırakmayacak bu ziyareti yaparak bir mesaj da vermiş oldu.
Eskiden Türkiye’de adı bile geçmeyen Libya giderek Türkiye için yaşamsal bir önem arz eder hale geldi. Doğu Akdeniz doğal gaz zenginliklerini Türkiye’yi dışlayarak komik haritalarla bölüşen Yunanistan, Fransa, İtalya, Rum Kesimi, İsrail, Mısır planını bozan Mavi Vatan ve Münhasır Ekonomik Alan ilanları yapan Türkiye bu alanda Libya ile işbirliği içinde. Ancak Libya’nın tek bir devlet haline gelmesi ve anlaşmalara sadık kalması Türkiye’nin bu kirli planı bozması için çok büyük değer arz etmekte.
Türkiye’yi dışlamak için 2019’da kendi adamları Hafter ile başkent Trablusgarp’a bir askeri harekatı destekleyen güçler, Fransa, Mısır, Yunanistan, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya gibi ülkelerden oluşurken, Türkiye bunların ülkeyi tamamen ele geçirme planını SİHA’lar ve askeri uzmanların desteği sayesinde çökertti. Bu süreçte İtalya da taraf değiştirdi ve Türkiye’ye katıldı. Türkiye destekli Libya başkent güçleri Sirte’yi almak üzereyken sınır komşusu Mısır ülkeyi işgal edeceği tehdidinde bulunmuş ve başkent güçlerinin ilerlemesi durmuştu. Bunu Birleşmiş Milletler’in bir uzlaşma süreci izledi. Ancak süreç Amerikalı temsilci tarafından iyi yönetilemedi, seçimler ertelendi ve ayrılık yeniden başladı.
Bu nedenle Türkiye Libya’ya tam destek vererek, ülkenin bütünleşmesini ve ortak Münhasır Ekonomik Alan’da doğal gaz çıkarılmasını öngörüyor. Bu doğal gaz çıkarılmasının yanısıra fiilen Mavi Vatan sınırlarını da belirlemiş ve uygulanır hale getirmiş olacak. Yunanistan ve Fransa’nın Türkiye ile daha önce imzalanan deniz yetki alanları mutabakat muhtırasına yönelik itirazlarda bulunmasına karşın başkent Trablusgarp’taki Türk heyeti hidrokarbon kaynakları ve protokol alanlarındaki mutabakat muhtıralarını imzaladı. İlginç olan mevcut başbakan Abdülhamid Dibeybe Atina büyükelçisiyken Türk-Libya anlaşmasının imzalanması ardından Yunanistan’dan kovulmuş, istenmeyen adam olarak deport edilmişti.
Gaz alanında Türkiye ile Libya arasında mutabakat zaptı hem karada hem denizde ve yetki alanlarında Türk ile Libya firmalarının birlikte araştırma, sondaj gibi iş birliğine gitmesini hedefliyor. Gaz anlaşmasının enerji bakanları ve teknik heyetler arasında müzakere edilmesi ardından içeriği kesinleşecek. Öte yandan Libya ile gerçekleşmekte olan ticaret 4 milyar dolara erişmek üzere ve bunun da dolar ile değil milli paralar ya da takas üzerinden yapılması planlanmakta. Bunun dışında iki ülke güvenlik, telekomünikasyon, medya, diplomasi ve protokol gibi konularını da ele aldı.
Türkiye giderek enerji alanında bir transit ülke olarak pozisyonun güçlendirmeye çalışıyor. Gerek Ortadoğu gerek Avrasya enerji kaynaklarını Avrupa’ya nakleden stabil bir ülke olarak pazarlıklarda elini güçlendirme amacını güdüyor. Eğer Libya ile ortak doğal gaz çıkarılır ve libya kaynaklarının naklinde Türkiye’nin rolü olursa bu, Türkiye karşısında Fransa ve Yunanistan’ın başını çektiği ama pek çok Avrupa ülkesinin de destek verdiği karşıt platformu zayıflatacak. Gerek Rusya gerekse Türkiye ile diklenen bir Avrupa’nın enerji kaynakları son derece dengesiz hale geleceği için Türk düşmanı çabaların sona ereceği öngörülmekte.
Ancak Fransa ve Yunanistan başta olmak üzere pek çok Batı ülkesi de buna karşı askeri ve siyasi ayak oyunlarına başlamış durumda. Yunaistan’ı anormal bir silahlandırma sürecine giren Batı, şahin Türk hükümetinin yıkılarak kendilerine daha bağlı ve uyumlu bir güvercin hükümetin kurulmasını istiyor. Bunun için bir yandan ülke içinde siyasi ve sosyal oluşumları desteklerken, bir yandan bu desteğin yetmeme durumunda bir savaş ya da kısa süreli askeri harekat planı yapıyor. Bundan güç alan Yunanistan da ön plana fırlayıp görevini yerine getiriyor.
Türkiye Libya ile çok yakın geçmiş ilişkileri olan kardeş bir ülke. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Libya’yı Haçlı donanmasının eline düşmekten kurtardık. Bunun ardından yüzyıllarca kardeş olarak yaşadık. 1884 Berlin Afrika Konferansı Libya’yı Osmanlılardan alınmak üzere İtalya’ya verdi. İtalya buna cesaret edemedi ancak İttihat Terakki darbesini bekledi. Bunun ardından Libya’yı pek çok özel birlikler yollamamıza karşın İtalyanlara kaptırdık. Libya 2. Dünya Savaşı sonrasında Türkiye ile birleşme önerisi verdi ancak İnönü buna soğuk baktı. Kıbrıs Barış Harekatında Albay Muammer Kaddafi petrol bedava Libya’dan diye açık çek verdi. Ardından Türk İnşaat Sektörü’nün temelini atacak muazzam bir imar kampanyasını Türk şirketlerine ihale etti. Kaddafi’nin sokakta öldürülmesi ardından oluşan boşlukta Türkiye BM tarafından tanınan Milli Mutabakat Hükümetini destekledi, darbecilere karşı çıktı.
Libya Türkiye için hayati öneme sahip bir ülke. Bir deyişle Doğu Akdeniz ve enerji paylaşımında çıkış kapımız.
