Uzay aracı göktaşını vurdu

NASA’nın DART uzay aracı, Dünya ile gelecekte bir yokoluşa neden olabilecek göktaşı çarpışmalarını önlemek için tasarlanmış dünyanın ilk “gezegen savunma” sistemi denemesinde hipersonik hızda gelen uzak bir asteroide başarıyla çarptı. Bu, insanlığın herhangi bir gök cismi hareketini değiştirmeye yönelik ilk girişimi olarak nitelendiriliyor.

Canlı yayında DART kamerası tarafından, Türkiye saatiyle bu sabah 06:14’te, stadyum büyüklüğündeki Dimorf asteroidine (göktaşına) çarpma görüntüleri gösterdi. Çarpışma Dünya’dan yaklaşık 11 milyon km ötede gerçekleşti.

330 milyon dolarlık operasyon, bir uzay aracının Dünyaya çarpabilecek bir göktaşının yörüngesini kinetik enerji yoluyla değiştirip değiştiremeyeceğini belirlemek amacıyla tasarlandı.

Çarpışma gerçekleşse de tatbikatın başarılı olup olmadığı, yani yörüngenin istendiği gibi değiştirilio değiştirilemediği ancak gelecek ay asteroidin yer tabanlı teleskop gözlemlerinde bilinecek. Buna rağmen ABD Havacılık ve Uzay İdaresi NASA’nın yetkilileri, uzay aracının amacına ulaştığını şimdiden îlân ettiler bile.

Kasım 2021’de NASA’nın kendi roketi yerine Elon Musk’ın özel sektör SpaceX roketi tarafından fırlatılan DART uzay arac>, yolculuğunun çoğunu NASA denetiminde yaptı. Kontrol, yolculuğun son saatlerinde otomatik navigasyon sistemine geçti. Tatbikat ABD Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’ndan gerçek zamanlı olarak izlendi.

DART’ın yerleşik kamerası tarafından hedef asteroidin saniye saniye görüntüleri NASA’nın canlı web yayınından da paylaşıldı.

DART’ın hedefi, Didim adında beş kat daha büyük bir ana asteroidin yörüngesinde dönen 170 metre çapındaki uydu bir asteroiddi. Her iki nesne de Dünya için gerçek bir tehdit oluşturmuyordu. NASA bilim adamları, DART deneyinde yanlışlıkla bile olsa yeni bir tehlikeye neden olunmayacağını bildirdiler.

Dimorf ve Didim, yaklaşık 66 milyon yıl önce Dünya’ya çarpıp dinozorlar da dahil dünyadaki bitki ve hayvan türlerinin yaklaşık dörtte üçünü yok eden Chicxulub göktaşına oranla çok küçük.

NASA bilim adamlarına ve gezegen savunma uzmanlarına göre, daha küçük asteroitler çok daha yaygın olduğundan kısa vadede çarpma ihtimalleri daha fazla. Didim-Dimorf çiftini daha uygun test denekleri yapmakta. Dimorf büyüklüğünde bir asteroid, gezegen çapında bir tehdit oluşturmasa bile büyükçe bir şehri yerle bir edebilir.

DART, saatte 24 bin km hızla doğrudan Dimorf’a çarptı. Mühendisler, uzay aracının tuzla buz olduğunu asteroidin kayalık yüzeyinde küçük bir krater bıraktığını tahmin ediyorlar.

NASA’nın DART ekibi, Dimorf’un yörünge yolunu 10 dakika kısaltmayı umduklarını ama 73 saniyeye kadar bunu bir başarı olarak göreceklerini belirtiyor, bu tatbikatın Dünya’ya çarpacak olası bir göktaşını saptırmak için uygun yolun bulunduğunu kanıtladığını iddia ediyorlar. Milyonlarca km ötedeki bir gömtaşını hafifçe dürtme, onu Dünyadan uzaklaştırmak için yeterli olabilir denmekte.

Dimorf’un başlangıç ​​konumu ve yörünge periyoduna ilişkin daha önceki hesaplamalar, Temmuz ayında altı günlük bir gözlem döneminde yapıldı ve asteroidin çarpışmadan etkilenip etkilenmediğini belirlemek için Ekim ayında ölçümler yapılacak.

Bu sabahki tatbikat, mini uzay aracına monte edilmiş Bond çanta büyüklüğünde kameranın yanısıra yer tabanlı gözlemevleri ve Hubble ve James Webb uzay teleskopları tarafından da gözlemlendi.

DART, güneş sisteminin 4,5 milyar yıldan daha uzun süre önce oluşumundan kalan ilkel kayalık kalıntılar olan asteroitleri keşfetmek ve bunlarla etkileşime geçmek için son yıllardaki birkaç NASA misyonundan biri.

Geçen yıl NASA, Jüpiter’in yakınında yörüngede dönen Truva asteroit kümelerine bir yolculuk için bir araştırma başlatmıştı. Uzay aracı OSIRIS-REx, Ekim 2020’de asteroit Bennu’dan topladığı numunelerle şu an Dünya’ya geri dönüyor.

Dimorf astroid uydusu, bir isim verilen en küçük gök cismi. NASA tarafından izlenen 27 bin asteroitten sadece biri. Hiçbirinin insanlık için öngörülebilir bir tehlike oluşturduğu bilinmemekle birlikte, Dünya’ya yakın çevrede seyreden daha çok sayıda bikinmeyen cisim var.