Kaynayan Balkanlara Erdoğan ziyareti

RESİM: Hırvatlar her yıl 1593’te Osmanlı’ya karşı kazandıkları kısa dönemli Sisak zaferini törenlerle kutluyor, tarihi giysiler giyerek Türkleri temsili yenilgiye uğratıyor. Osmanlı geri dönmüş ve kenti 100 sene elinde bulundurmuştu.

Faik Emre Özdemir

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geniş bir heyetle Batı Balkan ülklerini ziyarete bugün başladı. Bosna-Hersek, Sırbistan ve Horvatistan’ın kapsandığı ziyarette eski Yugoslavya ülkeleriyle ekonominin geliştirilmesi ve stratejik işbirliği konularında görüşmeler yapılacak. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, görüşmelerde, üç ülkeyle ikili ilişkiler tüm boyutlarıyla ele alınacak. Ortak altyapı ve yatırım projeleri de dahil çeşitli alanlarda mevcut iş birliğinin daha da ilerletilebilmesine çalışılırken Balkanlar’daki siyasi, askeri gelişmeler ve uluslararası anlaşmazlıklar konusunda görüş alışverişinde bulunulacak. Üç Batı Balkan ülkesinde de iş forumları düzenlenecek.

Erdoğan ve eşine adeta bütün kabine eşlik ediyor. Hulusi Akar, Mevlüt Çavuşoğlu, Süleyman Soylu’nun birlikte geldiği nadir ziyarete, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy,  Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu da katılıyor. Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Sözcü İbrahim Kalın, Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, YÖK Başkanı Erol Özvar da Bosna Hersek’e gitti. Buna AK Parti yetkiileri AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, Genel Başkan Yardımcıları Ömer Çelik ve Efkan Ala, Kadın Kolları Başkanı Ayşe Keşir’in de katılımının eklenmesi siyasi konularda önemli açılımlar beklendiğini düşündürmekte.

Bosna-Hersek’te gergin durum

Bosna-Hersek başkenti Saraybosna’dan başlayacak ziyarette kritik stratejik sorunlar altında olan Bosna-Hersek’in seçimlerden önce durumuyla ilgili temaslarda bulunuacak. Bosna’da seçim kanunun değişmesi sonucu üç cumhurbaşkanlığı üyesinden birini seçecek olan Hırvat nüfusun ayrılıkçı parti HDZ adayını seçmesini sağlayacak düzenlemeler yakın zamanda Avrupa Birliği’nin yasaları değiştirme gücüne sahip genel valisi konumundaki Yüksek Temsilcisi Cristian Schmidt’in Hırvat yanlısı ve Boşnak düşmanı tutumu sonucu halkın tepkisini toplamış ancak son dakikada Alman siyasetçi geri adım atmıştı. İki ay içinde yapılacak seçimlerde Boşnaklar arasında bölünme fazla. Geleneksel olarak Türkiye Alija İzetbegoviç’in partisi SDA’yı desteklemekte ancak bu zaman zaman ülkede tartışmalara neden olmakta. Diğer yandan ülkede kuvvetli bir FETÖ ağırlığı devam ediyor. FETÖ okulları ve üniversitesi ülkede varlığını korumaya devam ederken, diyanetin, hukuki kadroların, polisin, medyanın ve kamu ve özel kesimin içine sızmalar devam ediyor.

Sırbistan Kosovo ilişkileri gergin

1989 yılında Sırbistan’dan kanlı bir savaş sonucu ayrılan Kosova hala gerek Sırbistan gerekse pek çok Avrupa ülkesi tarafından bağımsız ülke olarak tanınmamakta. Sırp yetkililer sık sık zamanı gelince ülkeyi topraklarına yeniden katacaklarının mesajlarını vermekte. Özellikle geçen ayın başında meydana gelen Kosova’nın kuzeyindeki Sırp azınlığın eylemleri ve sınır kapılarını Sırplar tarafındn kapatılması sonucu iki ülke sızak çatışmanın eşiğine gelmişti. Ancak bu Türkiye’nin de yoğun diplomasisiyle bertaraf edilmiş, Kosova hükümeti geri adım atarak bütün vatandaşlarının nüfus cüzdanı pasaport ve yerli trafik plakası alması isteğini dondurmuştu. Gerginlik hala devam etmekte ve Erdoğan’ın ziyaretinde en önemli konunun bu olacağı anlaşılmakta. Türkiye bölgede Müslüman ağırlıklı ülkeler olan Bosna, Kosova, Arnavutlukla özel bağları olmasına karşın Sırbistan’la da iyi ilişkiler sürdürmeye gayret ediyor.

Hırvatistan’da İslam Kültür Merkezi

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hırvatistan ziyaretinde Hırvat yetkililerle Bosna-Hersek’teki Bosna-Hersek Federasyonu alt entitesinde yaşayan Hurvatlarda artmakta olan ayrılıkçılık sorununa değineceği ve sınırların değiştirilmesinin tehlike içereceğini gündeme getireceği beklenmekte. Bosna Hırvatlarının HDZ partisi ağırlıkla Hırvatistan tarafından desteklenmekte ve bu destek sonucu önemli oranda ayrılıkçılar üzernde nüfuzu bulunmakta. Balkanlarda yeni çatışmalar ve savaşların bütün ülkelre zarar verileceği ortaya konulacak.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hırvatistan’ın Sisak şehrinde İslam Kültür Merkezi’nin açılış törenine de katılacak. Sisak Hırvatistan’ın başkenti Zagreb’in güneyinde, Sava nehrinin doğduğu bölgedeki Rıma döneminden kalma bir kent. Osmanlılar kentin önlerinde Avustırya-Macaristan ordusuna karşı 1593’te kısa dönem bzguna uğramış ancak toparlanarak kenti 100 yıl elinde bulundurmaya başarmış, 1699 Karlofça nalaşmasıyla Avusturyalılara teslim etmişti. Slavonya adıyla anılan kuzey Hırvatistan’da elinde bulundurduğu nadir kentlerden biri olan Sisak’taki kültür merkezi bir yandan Hırvatistan’da yaşamakta olan çok sayıda Müslüman Boşnak azınlığın da buluşacağı bir yer olacak.  Balkanlarınn Türkiye dışındaki en büyük camii Hırvat başkenti Zagreb’te bulunuyor.

Batı Balkanlar

Genellikle eski Yugoslavya – Slovenya + Arnavutluk olarak formüle edilen Batı Balkan ülkeleri Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Kosova, Karadağ, Makedonya ve Arnavutluk’tan oluşmakta. Bölgede Batı Balkan dili (birbirine çok yakın olan Boşnakça, Hırvatça, Sırpça ve Karadağ dili) yaklaşık 20 milyona yakın kişi tarafından konuşulurken ve 6 milyona yakın kişi de Arnavurtça konuşmakta. Batı Balkanlardan yalnızca Hırvatistan AB üyesiyken, Arnavutluk, Hırvatistan, Makedonya, Montenegro NATO üyesi. Son dönemde Batı balkanlardaki ülkelerin sınırlarının yeniden tanımlanması için bazı seferberlikler yapılırken bundan zararlı çıkacak toplum Boşnaklar. Genellikle dağınık ve kent halkı olan Boşnaklar, etnik ayrıma göre şekllendirildiğinde topraklarını yitiriyorlar. Batı Balkanlarda Bosna-Hersek’te, Sırbistan Sancak’ta ve Belgrad’da, Hırvatistan’da, Karadağ’da, Kuzey Makedonya’da çok sayıda Boşnak toplumu üyesi yer alıyor.

Batı Balkanlar’da azınlık toplumlar

Bölgedeki karmaşık etnik yapıyı anlamak için toplumlara ve azınlıklara bir bakmak yeterli. Hırvatlar ve Macarlar Hristiyan Katolik mezhebinden. Bazı Macarlar Protestan. Sırplar, Karadağlılar, Makedonyalılar Hristiyan Ortodoks mezhebinden. Boşnaklar, Arnavutlar, Türkler Müslüman. Fakat Arnavutluktaki Arnavutların içinde yarıya yakın Ortodoks ve Katolik Arnavut yaşamakta. Buna göre ülkelerdeki azınlık toplumlara birlikte kısaca bakalım:

• Sırbistan: Boşnaklar (Sancak ve Belgrad’da), Macarlar (Voyvodina’da)
• Hırvatistan: Boşnaklar (Zagreb ve Dalmaçya’da), Macarlar
• Bosna-Hersek: Sırplar (kendi ayrı bölgeleri var), Hırvatlar (Bosna-Hersek Federasyonu kısmındaki 10 kantondan 3’ünde çoğunluk)
• Kuzey Makedonya: Arnavutlar (üçte birden fazla), Boşnaklar, Türkler
• Arnavutluk: ülkede önemli bir azınlık bulunmuyor
• Kosova: Sırplar (Mitrovitsa’da), Türkler (Prizren’de)
• Karadağ: Arnavutlar, Boşnaklar, Sırplar (kendini Karadağlı olarak tanımlamayan Ortodokslar)