Rejim karşıtı güçler eşzamanlı hareketler düzenlerken, İslam Cumhuriyeti yanlısı kesimler de ilk kez Cuma namazı sonrası devlete destek verdi.
Kürt asıllı bir kızın tesettürsüz gezdiği iddiasıyla uyarılması ve çıkan kavga ardından alındığı gözaltında hayatını kaybetmesi üzerine ayaklanan rejim karşıtlarının eylemlerinde çok sayıda kişinin ölmesi ve sokaklarda gösterilerin artması ardından İran İslam Cumhuriyeti yanlısı milyonlarca vatandaş da rejimi desteklemek adına sokağa çıkarak yürüyüş yaptı.
İran’da “başörtüsü kurallarına uymadığı” gerekçesiyle gözaltına alınan Kürt asıllı rejim karşıtı Mahsa Emini’nin polis nezaretindeyken başının duvara vurulması sonucu öldüğü iddiaları ardından önce Kürt bölgesinde ardından Tahran’da başlayan ve Türklerin yoğun olduğu Tebriz dahil pek çok kente taşan eylemlerde sokak gösterileri devam ederken, başkent Tahran’da cuma namazı sonrası “yönetime destek” yürüyüşü düzenlendi. Tahran Üniversitesi’nde kılınan cuma namazı sonrası yönetim yanlısı sloganlar artırarak dışarı çıkan cemaate, dışarıda bekleyen kalabalıklar da katıldı.
Büyük kalabalıkların katıldığı “yönetime ve güvenlik güçlerine destek yürüyüşü” Tahran’daki İnkılap Meydanı’na kadar devam etti. Meydanda toplanan kalabalık, ülkede yayılarak devam eden gösterilere tepki göstererek “Fitneciler idam edilsin”, “Polisimin yanındayım” gibi sloganlar attı. Anonslarda, Emini’nin ölümünün ardından sokaklara dökülen protestocular tesettür ve din düşmanı” olarak nitelendirilirken, İran lideri Ali Hamaney’in izin vermesi durumunda halkın meydanlara ineceği ifade edildi.
Rejim yanlısı kesim ilk kez sahaya indi
Bu ayın 13’ünde İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya giren ve hastaneye kaldırılan Emini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi ülkede rejim karşıtı kesimlerce gösterilerin başlaması için ortak zaman olarak belirlenmişti. Yetkililer İrşad polisini genel müdürünü görevden aldılar ve durumun inceleneceği ve gerekli cezaların mutlaka verileceğini belirttiler. Devlet başkanı Reisi de New York’tan döner dönmez suç varsa bulunacağını, gösteri hakkının halkın normal hakkı olduğunu ve devletin adil olması için gerekli olduğunu belirtmişti. Ancak Reisi, yakıp yıkma, vandallık ve polise kaya fırlatma eylemlerinin karşı müdahaleye yol açmaması için kesilmesi gerektiğini, barışçıl protesto yapılması gerektiğini vurguladı. Protestolar birçok kente yayılarak devam ederken, dün yapılan resmî açıklamalarda Tahran başta olmak üzere birçok kentte cuma namazı sonrası “protestoları kanama ve yönetime destek yürüyüşleri” yapılacağı bildirilmişti.
Bu arada ilk kez İran devlet televizyonu gösterilerde çok sayıda ölü olduğunu doğrudan haber verdi. Devlet televişzyonuna ulaşan ilk sayılara göre bugün itibariyle en az 26 ölüm var. Mahsa Emini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi üzerine başlayan gösteriler, sosyal medyada paylaşılan görüntülere göre ülkenin birçok il, ilçe ve kasabasına yayıldı. İranlı yetkililer gösteriler sırasında yaşanan can kayıplarıyla ilgili net bir bilgi vermese de canlı yayında konuşan devlet televizyonu spikeri tarafından olaylar sırasında polislerin de aralarında bulunduğu 26 kişinin hayatını kaybettiği belirtildii. Devlet televizyonu spikeri, kesin ölü sayısının resmi makamlar tarafından açıklanacağını belirtti.
Gösteriler ülkeye yayıldı
Tahran’da ve Kürt bölgesinde yer yer engellenen sosyal medyada yayınlanan görüntülerde, dün akşam Tahran ve İsfahan gibi büyük kentler başta olmak üzere ülkenin farklı noktalarında olayların şiddetlendiği ve güvenlik güçlerinin protestolarla başa çıkmak için daha sert müdahalelerde bulunduğu görülüyor. Tahran Velayet-i Asr Caddesi’nin Şehriyar bölgesinde polis ile göstericiler arasında gerginlik yaşandı. Kentin farklı noktalarında da gösteriler düzenlendi. Tahran’da hizmet veren 66 belediye aracının ve 54 otobüs durağı gösterişciler tarafından yakıldı. Polis konteynerlerle yolları kapatan göstericilere göz yaşartıcı gazlarla müdahalede bulundu.
Şu ana kadar Tahran, Senendec, Kerec, Tebriz, Meşhed, Kiş, Kirman, Yezd, Reşt, Bender Abbas, Abadan, Kirmanşah, Erdebil, İsfahan, Urumiye, Kazvin, Zencan, İlam, Mazenderan Hemedan başta olmak üzere birçok şehirde gösteriler düzenlendi. Birçok noktada eylemciler ile güvenlik güçleri arasında şiddete dönüşen olaylar yaşandı. İran medyasına yansıyan haberlere göre, son günlerde aralarında gazetecilerin, siyasi ve sivil aktivistlerin de bulunduğu birçok kişi gözaltına alındı. Güvenlik güçleri olayları organize ettikleri tespit edilen ve kamu mallarına zarar veren kişilere yönelik operasyonlar düzenleyerek, yüzlerce kişiyi gözaltına aldı.
Basın tarafından Rezevi Horasan eyaletine bağlı Koçan kentindeki olaylar sırasında bir subayın hayatını kaybettiğini duyuruldu. Öte yandan İran ordusu, olaylarla ilgili yazılı bir açıklama yayımladı. Polis ve güvenlik güçlerine destek verilen açıklamada, gösteriler “düşmanların komplosu” olarak nitelendirildi. Açıklamada, “Silahlı Kuvvetlerin, düşmanların çeşitli komplolarıyla mücadeleye hazır olduğu ve düşmanların bu durumdan faydalanmasına asla izin verilmeyeceği” ifade edildi.
Kamera görüntülerinde işkence yok
İran devlet televizyonunda yayınlanan görüntülerde de Emini’nin polis merkezine getirildikten ve bir görevliyle konuştuktan sonra aniden fenalaşarak yere düştüğü görülüyor. Sosyal medyadaki aktivistler ise polisin, genç kadının “aniden” bilincini kaybettiği yönündeki açıklamasını reddederek, Emini’nin polis merkezine getirilmeden önce sokaktayken darp edildiğini iddia ediyorlar. Emini’nin 17 Eylül’de memleketi Sakkız kentinde düzenlenen cenaze töreni sonrasında, Tahran ve ülkenin batısındaki kentlerde protestolar başlamıştı.
