Yazarımız Kutluk Özgüven Ermeni dilinin kökeni ve bağlantılarını ele alıyor.
22 Ocak 2025 Kutluk Özgüven
Telaffuz ve kelime haznesi olarak Ermenice’ye en yakın dil Farsça’dır. Öyle ki 20. yüzyıl başlarına kadar tarihsel dilbilimciler Ermenice’yi Farsça’nın ayrı bir lehçesi olarak kabul ettiler, bu dili dünya savaşlarından önce Hint-Cermen Dilleri olarak adlandırılan büyük dil ailesinin İran koluna yerleştirdiler. Tıpkı bu ailenin en eski üyesi Hititçe ve bir diğer bir eski dal olan Batı Anadolu’nun Luvi dillerini atladıkları gibi Ermenice’yi de dikkate almadan yapay bir dil olan Proto-Hint-Avrupa dilini oluşturdular.
Ancak bugün artık biliyoruz ki imparatorluklar dili Farsça’dan yoğun bir şekilde kelime ödünç almış ve fonetik olarak ondan etkilenmiş olmasına rağmen Ermenice dil bilgisi nedeniyle İran dillerinin bir üyesi değildir. Kafkasya’daki İran dilleri ailesinden Osetya diline bile yakın değildir. Hint-Avrupa dil ailesindendir, evet, ancak bu çok geniş aile içindeki diğer hiçbir dala benzemez.
Ermenice Ermenistan’da ve İran, Türkiye, Fransa, Macaristan, Irak, ABD, Kanada, Lübnan, Avustralya, Uruguay, Yunanistan, Romanya, Suriye, Polonya, Ukrayna, Çekya gibi ülkelerdeki azınlıklar tarafından konuşulmakta, Ermenistan dışında hızla anadil özelliğini yitirmektedir
Fars dilleri ile ilişkisinin olmadığı bulgusundan sonra, Ermeniceyi Yunanca, Arnavutça, Luvi ve Hititçe gibi diğer ‘izole’ Hint-Avrupa dallarına bağlamak için sürekli girişimlerde bulunuldu ancak önemli bir başarı elde edilemedi. Yunanca ve Arnavutça tek başlarına dil dalları olduğu için Ermeniceyi onlarla birleştirmek böylelikle daha derli toplu bir Hint-Avrupa ailesi ağacı sergilemek yönünde bugün yaygın bir eğilim vardır. Ancak bunların bir sonucu gelmemiştir.
Ortak özelikleri paylaşan diğer dillerle de ilişkili değildir. Ermenice’de çoğu kıyıma uğrasa da sayısız Türkçe kelime vardır, örneğin yer-kir yani yeryüzü gibi bazıları da kesinlikle Selçuklular ve Osmanlılardan bile eskidir, ancak Türkçe ve Ermenice arasında akrabalık yoktur. Ermenicede eskiden o bölgelerde var olmuş Urartu uygarlığından da kelimeler vardır, ancak Çivi yazısıyla kitabeler bırakmış bu bu antik dil Çeçence gibi bir Kuzey Kafkasya dilidir, Ermenice gibi Hint-Avrupa dili değildir.
Dolayısıyla, Doğu Ermenice, Batı Ermenice ve Hemşince gibi birbirleri tarafından anlaşılmaz lehçeleriyle, Ermeni dili her anlamda tarihsel dilbilimi açısından tuhaf ve gizemli konumunu korumaktadır.
NOT: Bu yazı, onbinlerce kişinin okuduğu https://www.quora.com/What-is-the-closest-language-to-Armenian/answer/Kutluk-Ozguven yazısından yazarın izniyle Türkçe’ye uyarlanmıştır.
